د. به‌رهه‌م ساڵح ئه‌مڕۆ یه‌كشه‌ممه له وتارێكدا كه له رۆژنامه‌ی (شەرق ئەلئەوسەت) به‌بۆنه‌ی تێپه‌ڕبونی 20 ساڵ به‌سه‌ر روخانی رژێمی به‌عسدا بڵاوكراوه‌ته‌وه، ده‌ڵێت، "ئەمڕۆ دوای 20 ساڵ لە تەمەنی ئەم حوكمڕانییە نوێیە، ناتوانین نكوڵی لەبونی ئەو كێشە بونیادیانە بكەین کە گۆڕانكاریەكان لەگەڵ خۆیدا هێناویەتی، هەڵەیەكی گەورەشە ئەم كێشانە بەكەم سەیر بكەین، كێشە و كەموكوڕیەكان كەڵەكە بون، ئەمەش پێویستی بە بەپیاچونەوەیەکی ڕاستەقینە هەیە، بە هیوای زامنکردنی مافی هاونیشتیمانیان و ژیانێکی شكۆمەندانە".
"ئێستا كاتی چارەسەری ململانێی مێژویی نێوان دەوڵەت و كۆمەڵگەیە"
ئاماژه‌ی به‌وه‌شكردوه، "ئەمڕۆ لەبەردەم دەسكەوتەكانی دو دەیەی رابردوداین لەدوای گۆڕانی رژێمی پێشو، بەڵام دەبینین چارەسەری قەیرانەكانی ئەم سیستمەی ئێستا وەكو پێویست نین، لە ئێستادا پێكهێنانی حكومەتەكان درێژە دەكێشێت، چەند بەندێكی دەستور پەكخراون، پشك پشكێنە و گەندەڵی بوه‌تە كێشەیەكی مەترسیدار، ئەم دۆخە ناتوانرێت بەرێگە تەقلیدیەكان تێپەڕێنرێت، نابێت لەوە زیاتر گرەو لەسەر پشودرێژی عێراقیەكان بكرێت، هەروەها ناگونجێت بەهانە بهێنرێتەوە بۆئەو تاڵاوەی خەڵکی دەینوشێت".
بایكۆتی زیاتر لە 50%ی دەنگدەران لەكۆتا دەنگدانی هەڵبژاردن، نابێت بە ئاسایی بەسەرماندا تێپەڕێت
دکتۆر به‌رهه‌م ساڵح ده‌ڵێت، "بایكۆتی زیاتر لە 50%ی دەنگدەران لەكۆتا دەنگدانی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەران، نابێت بە ئاسایی بەسەرماندا تێپەڕێت، بەڵكو شایانی ئەوەیە بیربكەینەوە لەكاریگەری و دەرهاویشتەكانی بۆ شەرعیەتی حوكمڕانی ئەمڕۆی عێراق".
پێویستی وڵات بە پەیمانێكی نیشتیمانی سیاسی و كۆمەڵایەتی نوێ حەتمییە
باسی له‌وه‌شكردوه، پێویستی وڵات بە پەیمانێكی نیشتیمانی سیاسی و كۆمەڵایەتی نوێ حەتمییە، كە تەنها واقعی ئێستا و قەیرانەكان فەرزی ناكەن، بەڵكو بۆ تێپەڕاندنی مەترسیەكی و جودییە كە هەڕەشە لە قەوارەی دەوڵەتی عێراق دەكات لە سەرەتای دامەزراندنییەوە، پەیمانێكی نیشتیمانی نوێ، تاكە گرەنتی ئاشتی كۆمەڵایەتی و دامەزراندنی حوكمڕانیەکی باشە لەرێگەی پێداچونەوەی ئەزمونەكانی ڕابردوەوە.
په‌یوه‌ست به ناكۆكی و ململنێكان، سه‌رۆك به‌رهه‌م نوسیویه‌تی، "ئێستا كاتی چارەسەری ململانێی مێژویی نێوان دەوڵەت و كۆمەڵگە، نوخبەی سیاسی و ئابوری و كولتوری، نێوان پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی عێراقە، لە بنەڕەتدا نەشیعە و نەسونە و نەكورد ڕازی نین لەم دۆخەی ئێستا، بێگومان تورکمان و مەسیحی و ئیزیدی و پێکهاتەکانی تریش نیگەرانن و هاوڕان لەسەر ئەوەی دۆخەكە بەم شێوەیەی ئێستا ناتوانێت بەردەوام بێت".
پەسەندكردنی كۆنفیدراڵی بۆ هەرێمی کوردستان دەتوانێت چارەسەرێکی سەرەکی بێت كەزۆرێك لە كێشە هەڵپەسیردراوەكان و كێشە ئابوری و ئەمنیەكان یەكلایی دەكاتەوە
ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕو، "لە ئێستادا ناڕەزایەتی بەرفراوان دەبینرێت لەلایەن هاونیشتیمانیانی شیعەوە بەرامبەر دەسەڵات، وایدەبینن كە ستەمێكی گەورە دەكرێت دەرهەق بە ناوچەكانیان، بەهۆی گەندەڵی و خراپی ئیدارەدانەوە، هەروەك ناڕەزایەكی جەماوەری كوردی پەرەی سەندوە بەرامبەر حوكمڕانی هەرێم، بەهۆی گەندەڵی و پاوانکردنی دەسەڵات و خزمخزمێنەوە".
له‌باره‌ی كێشه‌ی كورد و عه‌ره‌ب له عێراقدا، سه‌رۆك به‌رهه‌م ده‌ڵێت، "كورد و عەرەب یان رێكدەكەون لەسەر پڕۆژەیەكی هاوڵاتیبونی ڕاستەقینەی تەواو كە گرەنتی مافی هەموانی تێدابێت و باوەڕی بە هاوبەشی فیعلی هەبێت لە حوكمڕانی وڵاتدا، یان مانەوەیانە لە ناو بازنەی ئەم دۆخە شێواوەدا، یاخود ڕێکەوتن لەسەر چارەسەرێکی نوێ و چوارچێوەیەکی فراوانتر، وەكو پەسەندكردنی كۆنفیدڕاڵی كە زۆرێك لە كێشە هەڵپەسێردراوەكان و كێشە ئابوری و ئەمنیەكان یەكلایی دەكاتەوە، پەیوەندی نێوان هەردو لایەنی كوردی و عەرەبی ڕێکدەخات لە چوارچێوەی یەك دەوڵەت و سنوری نێودەوڵەتی دانپێدانراودا، لەگەڵ بونی حوكمڕانیەكی باش و یەكخستنی ڕاستەقینەی هەیكەلی دامەزراوە سیاسی و ئابوری وئەمنیەكان و ئیدارەیەكی هاوچەرخدا، و ڕێكخستنی هێزەكانی پێشمەرگە و سامانە سروشتییەكان و كۆتاییهێنان بە خزمخزمێنە و گەندەڵی و فەراهمكردنی دادپەروەری".
له‌باره‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كانیشه‌وه رونیكردوه‌ته‌وه، پێویستە هەڵبژاردنە ناوخۆیەكان لە نزیكترین كاتدا ئەنجام بدرێت. (دواهەمین هەڵبژاردنی حكومەتی خۆجێی لەساڵی 2013 ئەنجامدراوە)، پێویستە هەڵبژاردنەكان هاوشان بن لەگەڵ ئەنجامدانی كۆمەڵێك چاكسازی بنەڕەتی لەماوەی ناوەند و دورمەودادا، هەروەها لەوانەیە باشتر بێت هەڵبژاردنی پارێزگار ڕاستەوخۆ لەلایەن خەڵكی پارێزگاكەوە بێت و یاساو ڕێسای تایبەت دەربكرێت بۆ كاری حكومەتە خۆجێیەكان.
ڕەدکردنەوەی سیستمی سەرۆکایەتی، بەتایبەتی لای كورد، لە ترسی گەڕانەوەی ستەمكاری وتاكڕەوەی لە دەسەڵاتی ناوەندا.
دکتۆر بەرهەم ساڵح بباسی له چاره‌سه‌ری گه‌نده‌ڵی و پشت به‌ستن به‌یه‌ك سه‌رچاوه‌ی داهات كردوه و نوسیویه‌تی، "لەگەڵ چارەسەری گەندەڵی دەبێت گۆڕانی ئابوریش بێتە ئاراوە، ئابوری رەیعی مەترسیەكی گەورەیە، بەجۆرێك 90%ی داهاتی وڵات پشت بەنەوت دەبەستێت، لەگەڵ ئەو بەرەوپێشچونانەی لە جیهاندا هەیە بۆ روكردنە وزەی نوێ لەرێگەی رێكەوتنامەكانی ژینگەوە، پێویستە پلانی پێشوەختە دابنرێت بۆ گۆڕانكاری هەمەلایەن لەبنەمای ئابوریەكەماندا، ئەمەش پەیوەندیدارە بە روبەروبونەوەی گەورەترین مەترسی بۆسەرمان كەخۆی لە گۆڕانی كەشوهەوا و ئاسەوارە ئابوری و ژینگەیییە گەورەكانیدا دەبینێتەوە".
سه‌رۆكی پێشوی عێراق سه‌رسوڕمانی خۆی له‌باره‌ی دۆخی وڵاته‌كه ده‌رده‌بڕێت و ده‌ڵێت، "سەیرە عێراق بەوەی کە لانەی شارستانی یەکەمە، خاوەن پێگەی جوگرافی تایبەتە و خاوەنی توانای مرۆیی و سامانە سروشتیە و لەناو دڵی میزۆپۆتۆمیا و شاخەكانی كوردستان هەڵكەوتوە، دەبوایە جەمسەری بەهێز و سەقامگیری ناوچەكە بوایە لەرێگەی دروستكردنی پەیوەندی سیاسی و ئابوری و ئەمنی لەگەڵ دراوسێكانیدا، بەڵام دەوڵەتی عێراق لەماوەی رابردودا سەركەوتو نەبوە لەخۆگرتنی ئەو تایبەتمەندییە ناوازانە، لەبری ئەوە خەریكی ناكۆكی و ململانێی ناوخۆیی و تێوەگلان بوە لەشەڕی بێ هودە لەگەڵ دراوسێكانیدا، بەو هۆیەشەوە پاشەكشەی كردوە لە گێڕانی رۆڵی مێژویی خۆی وەک دەوڵەتێكی میحوەری لە ناوچەكەدا".
"هیچ بژاردەیەک لەبەردەستدا نییە جگە لە بەهێزكردنی سیاسەتی دەرەكی دور لە جەمسەرگیری و ململانێ"
هۆشداریش ده‌دات له‌وه‌ی عێراق "هیچ بژاردەیەک لەبەردەستدا نییە جگە لە بەهێزكردنی سیاسەتی دەرەكی دور لە جەمسەرگیری و ململانێ و كاركردن بۆ دروستكردنی پەیوەندی هاوسەنگ لەگەڵ ناوچەکە".
دکتۆر بەرهەم ساڵح ئه‌وه‌شی خستوه‌ته‌ڕو، "دوای 20 ساڵ لە گۆڕانكاری، پێویستە عێراق دەوڵەتێكی مەدەنی دەستوری بەهێزی دیموكراتی بێت نەك سەركوتكار، خزمەتگوزاری گەلەكەی بێت و توانای چەسپاندنی دەسەڵاتی یاسا و رێزگرتن لە مافی مرۆڤ و قوڵكردنەوەی بنەماکانی هاوڵاتیبونی هەبێت، بەبێ بونی ئەمانە لەبەردەم 20 ساڵی دیكەی قەیران و داڕمانداین كە عێراقیەكان باجەكەی دەدەن، هەمو عێراقیەكان بە گشت پێکهاتەکانییەوە".
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق