KURDPLAT

دکتۆرە سارا کەمال

-

( خوێندنەوەیەکی یاسای بۆ بارودۆخی میدیا لە کوردستان)

-

کاریگەری میدیای حیزبی تەنها سنوردار نیە لە گواستنەوە یان شێواندنی هەواڵدا، بەڵکو گرنگترین ڕۆڵی بەرجەستە دەبێت لە "پرکردن و بەلارێدابردنی ڕایگشتی"، هەروەها میدیا چەکێکی دەروونیە کە کەمتر نیە لە چەکی ئاگرینی مەترسیدار، بە جۆرێک، ڕاپۆرتەکان، لێکۆڵینەوەکان، بەرنامەکانی گفتوگۆ، تەنانەت پلاتفۆرمەکانی سۆشیال میدیاش، دەکرێت هەمویان ببنە گۆرەپانێکی جەنگ و "مووشەکی میدیایی" ئاراستەی یەکتر بکەن، وە دەرئەنجامی ئەم جەنگە دروستبونی درزێکی قووڵە لەناو ڕیزەکانی کۆمەڵگەی کوردیدا، لە دەستدانی هەستی هاوڵاتی بونە لەلایەن تاکەکانی کۆمەڵگەی کوردی.

بەواتایەکی تر میدیاکان لە هەرێمی کوردستان یەکێکن لە گرنگترین ئامرازەکانی ئاراستەکردنی ڕای گشتی و بنیاتنانی هۆشیاری کۆمەڵگا، بەڵام ئەم ڕۆڵە کە لەبنەمادا دەبێت لەسەر بنەمای پیشەیی و ئەخلاقی بنیات بنرێت، لەم ساڵانەی دواییدا گۆڕاوە بۆ شتێک کە لە "مووشەکی میدیایی" دەچێت کە حزبەکان ئاراستەی یەکدی دەکەن لە ناوخۆی کوردستان.

میدیاکان، چ سەر بە پارتی دیموکراتی کوردستان بن یان یەکێتی نیشتمانی کوردستان یان حزبە ئیسلامی و ئۆپۆزسیۆنەکان، بوونەتە ئامراز لە ململانێیەکی سیاسیی نابەجێ کە هەڕەشە لە ئاشتی کۆمەڵایەتی دەکات و متمانەی کۆمەڵگە بە سیاسەت ومیدیا لەناودەبات.

لە بنەڕەتدا دەستووری عێراق و یاسا ناوخۆییەکانی عیراق وهەرێمی کوردستان، گەرەنتی ئازادی بیروڕا و ڕادەربڕین و ئازادی ڕۆژنامەگەری دەکەن، به ڵام سنوری ئه م ئازادیانه به هۆی واقیعی "تاڵی دابەشکاری هەرێم بەسەر دوو زۆندا" نادیار ولێڵ ونارونە، بەجۆرێک کەناڵەکان و ماڵپەڕەکان و پەیجەکانی سۆشیال میدیای سەر به حیزبەکان «بە دەسەڵات و ئۆپۆزیونیشەوە»، بوونه ته پلاتفۆرمی ناوزڕاندن و تۆمەتبارکردنی یەکدی بە « خیانەت و سیناریۆ و خۆفرۆشی و دزی و ناڕاستی و هتد... »، زیندوترین نمونەش بابەتی دەستگیرکردنی لاهور شێخ جەنگیە، کە سەرۆکی پارتی بەرەی گەل و سەرکردەیەکی دیاری پێشووی یەکێتی نیشتمانی کوردستان بوو، بە جۆرێک کە دروستبونی شەرەکەی لالەزار لە نێوان ئەو بەرێزە و هێزەکانی ئاسایش وکۆماندۆ و دژە تیرۆر، ساتێکی گرنگ بوو بۆ لابردنی پەردە لەسەر میدیای حیزبی و ئاشکراکردنی ڕۆڵی لە دروستکردنی دۆخێکی نەخوازراو لە ناو هەرێمی کوردستان، بە جۆرێک کەناڵەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان ڕوداوی شەرەکەیان قۆستەوە بۆ ئەوەی شەرعیەتی دەستگیرکردنی لاهور شێخ جەنگی بخەنە ژێر پرسیار و هێرشی سیاسی و شەخسی بکەنە سەر یەکێتی نیشتمانی کە ڕکابەری سیاسیانن، هاوکات میدیاکانی سەر بە یەکێتی نیشتمانی وەڵامیان دایەوە و ئەو ڕووداوەیان وەک بەشێک لە بەئامانجگرتنی سیاسی وجێبەجێکردنی یاسا لەم زۆنەدا نیشان دا، بەجۆرێک لەگەڵ پەرەسەندنی ڕوداوەکانی ڕووبوونەوەکەی لالەزار و زیاتر دەرکەوتنی هۆکاری دروستبونی ئەو شەڕە، مەودای "شەڕی میدیایی نێوان ئەو دوو حیزبە" فراوانتر بوو، وە زمانی میدیاکانیان هەندێکجار لە زمانی چەکەکانیان توندتر بوو.

بە داخەوە کە لە دۆخێکی لەم شێوەیە زەرەرمەندی یەکەم و کۆتایی هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستانە، چونکە ئەم واقیعە هاوڵاتیان دەباتە ناو دوڕیانێکی بێ هیوای و ناهاوڵاتی بوون وبێ تاقەتی، هەر بۆیە گرنگە پرسیارێک بکرێت کە ئەویش ئەوەیە: لەچ کاتێکدا ئازادی میدیا دەگۆڕێت بۆ تاوان و دەرچون لە ئەخلاقیاتی پیشەی میدیایی؟

وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پیویستی بە گەڕانەوەیە بۆ دەستور و یاساکانی ڕێکخستنی کاری میدیایی لە هەرێمی کوردستان، کەبە داخەوە هەرچەندە یاسا هەیە بۆ ڕێکخستنی کاری ڕۆژنامەوانی و میدیایی لە هەرێمی کوردستاندا، بەڵام بەدەست کەلێنی بنەڕەتییەوە دەناڵێنن، بۆ نمونە مادەی (٣٨) لە دەستووری عێراقی ساڵی ٢٠٠٥ گەرەنتی ئازادی ڕادەربڕین و ئازادی ڕۆژنامەگەری دەکات، بەڵام ئەم ئازادیە "سنووردارە" بە قەدەغەکردنی پێشێلکردنی سیستم وئەخلاقی گشتی، هەروەها یاسای ڕۆژنامەگەری لە هەرێمی کوردستان ژمارە (35)ی ساڵی 2007 ئازادی ڕۆژنامەگەری دەپارێزێت، تائەو سنورەی دەرخستنی ڕاستی ڕوداوەکان بۆ هاوڵاتیان پێویستی دەکات، بەڵام کێشە سەرەکیەکە لە نەبونی میکانیزمێکی ڕونە بۆ ڕێکخستنی ئەدای میدیای حیزبی، ئەمەش بۆشایی یاسایی دروست دەکات، کە ڕێگە بە "شەڕی میدیایی" دەدات بەبێ کۆنترۆڵ.

لە کۆتایدا دەڵێین یاساکان پێناسەیەکی ورد بۆ «قسەی ڕقاوی » یان «هاندانی میدیایی» ناکەن و زۆرجار میکانیزمەکانی لێپرسینەوە بە شێوەیەکی هەڵبژێردراو یان لە ژێر فشاری سیاسیدا جێبەجێ دەکرێن، ئەم بۆشاییە یاساییە ڕێگە بە لایەنەکان دەدات کە میدیاکانیان وەک موشەکێکی هێرشبەر بەکاربهێنن بەبێ ترس لە لێپرسینەوەی ڕاستەقینە، ئەمەش دەبێتە هۆی تێکدانی ئاشتی کۆمەڵایەتی کۆمەڵگەی کوردی.

بۆیە پیویستی سنوردارکردنی ڕۆڵی میدیای حیزبی لە هەرێمی کوردستان پێویستیەکی ئێجگار گرنگە، وە جێبەجێکردنی ئەم ئامانجە پیویستی بە چاکسازی یاسایی و دامەزراوەیی هەیە کە هەژموونی حیزبەکان لە گۆڕەپانی میدیادا سنووردار بکات، ئەمەش دەتوانرێت لە ڕێگەی هەموارکردنەوەی یاسای ڕۆژنامەوانی بەدی بهێنرێت، بۆ دەستەبەرکردنی یەکسانی و ڕێگریکردن لە ئیستغلالکردنی سیاسی، وە بەدامەزراندنی دەزگای سەربەخۆ بۆ چاودێریکردنی ئەدای میدیا و دەستەبەرکردنی فرەیی و پابەندبوون بە ستانداردە پیشەییەکان، وەهەروەها سنوردارکردنی ڕۆڵی میدیایی حیزبی پاڵپشتی دارایی بۆ میدیایی سەربەخۆ دێنێتە ئاراوە، کە ئەمەش لە ڕێگەی سندوقە بێلایەنەکان یان بەرنامە نێودەوڵەتییەکانەوە دەکرێت، وە لە هەمان کاتدا کۆمەڵگەی مەدەنی و زانکۆکان دەکرێت بەشداربن لە دامەزراندنی کولتورێکی میدیایی سەربەخۆی ڕەخنەگرانە و جیاوازی لەگەڵ پڕوپاگەندەی سیاسی، جگە لەوەش بەرزکردنەوەی شەفافیەت لە خاوەندارێتی میدیاکاندا، پەیوەندیە سیاسی و داراییەکانیان ئاشکرا دەکات، بەمەش هۆشیاری گشتی زیاد دەکات و وردە وردە کاریگەری میدیای حیزبی لەسەر حیسابی میدیای سەربەخۆ کەم دەبێتەوە.

فارس نەوڕۆڵی

-

ئەوی دیارە کە ڕۆشنبیر کەسێکە کە خاوەنی ئاستێکی بەرزی زانین، تێگەیشتن و وشیارییە و توانای شیکردنەوە و هەڵسەنگاندنی دیاردە و ڕووداوەکانی کۆمەڵگای هەیە. لەم تێڕوانینانەیشەوە ڕۆشنبیر ئەو مرۆڤەیە، کە بە بیرکردنەوەکان توانای گۆڕانکاری گەورەی هەیەو دەستی دەبێت لە دروستکردنی مێژوودا بۆ یە هەموو شۆڕشە بەرهەمدارەکانی جیهان بەرهەمی جیهانبینی ڕۆشنبیرانن، ئەمە پێمان دەڵێ هەر گۆڕانکاریەک بەرمەبنای فیکرو مەعریفە نەبێت، توانای دروستکردنی مێژووی نیەو ناتوانێ خواستەکانی خەڵک بەدیبهێنێت. هەر بۆیە تەنها بیری ڕۆشنبیرانە ڕێڕەوی ڕاستیەکان دەخاتە سەر ڕێ، بەمەرجێ ڕۆشنبیر لە وەزیفەی خۆی لانەدات، هەر بۆیە فەیلەسوف و بیرمەندەکان پێناسەو وەزیفەی ڕۆشنبیریان زۆر بەرز نرخاندووە، لەبارەی وەزیفەی ڕۆشنبیرەوە ئەنتۆنیۆ غرامش دەڵێ: ڕۆشنبیری ڕاستەقینە ئە وڕۆشنبیرەیە، کە هەڵقووڵاوی ناو چین و توێژەکانی کۆمەڵگایە کاردەکات لەپێناو خزمەتکردنی خەڵکداو بەشدار دەبێت لە شەڕی وشیاری گۆڕینی واقیعی کۆمەڵایەتی و سیاسی، بەتایبەتی لە کاتی قەیراندا) لەلایەکی دیکەوە نوام چومسکی دەڵێ: ( ئەرکی ڕۆشنبیرانە درۆ و ڕاستییەکان لەیەک جیاکەنەوە نادادی ئاشکراکەن، بەتایبەتی لەکاتی قەیران و ستەمدا ئەگەر ڕۆشنبیر بێ دەنگبێت یان پاساو بۆ تاوانکاری بهێنێتەوە بەشدارە لەبەرهەمهێنانی ستەمدا) بۆیە ڕۆشنبیر لەسەردەمی قەیراندا ئەرکێکی قورس و بەرپرسیاریەتییەکی نیشتمانی و ئەخلاقی گەورەیی لەسەر شانە. ئەرکی 

ڕۆشنبیر چیە؟

ئایا لەدۆخی قەیران و بەریەککەوتنە ناوخۆییەکاندا بەرترس و تۆقاندن بێ دەنگ دەبێت؟ یاخود لایەنگری بەرەیەکی شەڕەکە یان هێزە دژ بەیەکەکان دەکات؟ یاخود دەبێتە دەنگی مێژوو و یژدانی گشتی؟ لەڕاستیدا ڕۆشنبیری ڕاست لە دەرەوەی ڕووداوەکان نیە، بەڵکو کارەکتەرێکی سیاسی و مەعریفی و وشیارکەرەوەیە، لەکاتی ڕووداوەکاندا ڕاستیەکان دەخاتەڕوو، بێلایەن نیە بەڵکو لایەنگری ڕاستیەکان و ویژدانی گشتییە و دەمامک لەسەر گوتاری پۆپۆلیستی و چەواشەکارانە لادەدات، پێمان دەڵێ هەڵەکە لەکوێدایە، ڕۆشنبیر ئەرکێتی ڕێگا لە ئیرهابی فیکری بگرێت نەک خۆیی ببێتە بەشێک لەو ئاراستانەی، کە ئیرهابی فیکری بەرهەم دەهێنن، چونکە لێرەوە دابەشکاریەکان قووڵتر دەکاتەوە. ڕۆشنبیر کاتێک ویژدانی نەتەوەکەیەتی نەکەوێتە ژێر کاریگەری هیچ گروپ و دەستەو تاقمێک بۆ ئەوەی پێناسەی خۆی نەشێوێنێ، جان پۆل سارتەر دەڵێ: (ڕۆشنبیر ئەرکی ئەوەیە کە نوێنەرایەتی هیچ گروپ و دەستەو تاقم و ئایدۆلۆژیایەک ناکات لەکاتی قەیران و ململانێ ناوخۆییەکاندا، بەڵکو دەنگێکی مرۆیی و نیشتمانییە و پاساو بۆ هیچ جۆرێک توندوتیژی ناهێنێتەوە، ڕەوایەتی بە هەڵەی هیچ دەستەو تاقمێک نادات، بەڵکو دەبێتە ڕەخنەگرێکی بوێر لە هەڵەو کەم کورتییەکانی هەر لایەنێکا، کە نا ئەقڵانی و چەواشەکارانە ڕەفتار بکات. ڕۆشنبیر نابێت ڕێگا بدات ببێتە پاشکۆ یان پەراوێزی هیچ حزب و ئایدۆلۆجیایەکەوە، چونکە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەشێوەیەکی گشتی حزبەکان کار بۆ ئەوە دەکەن ڕۆشنبیر دەستەمۆو لە پەراوێزدابێت، بۆیە ئیتر لێرەوە ڕۆشنبیر دەردەکەوێت ئەرکی ڕۆشنبیری خۆی جێبەجێدەکات و ویژدانی نەتەوەکەیەتی، یاخو لە برسا یان لە ترسا دەبێتە موچەخۆرێکی گوێڕایەڵ بۆ ئاراستەیەک، چاو لە ئاست ڕاستیەکان دادەخات. لە کوردستان دوژمن ئەوەندە بە بەرنامە کاری لەسەر کردوین دابەشکارییە سیاسیەکانی تاسەر ئێسک قووڵکردووەتەوە، کە زۆرینە توانای جیاکردنەوەی ڕێکی و ناڕێکیەکانی نەبێ، ئەوە ئەرکی ڕۆشنبیرە بە دەنگێکی زوڵاڵ دەسنیشانی ڕێک و ناڕێک بکات و ڕێگا ڕاستەکەش دیاریبکات، بەڵام ئەو ڕووداوانەی لەچەند ساڵی ڕابردو هەتا ئێستا ڕوویانداوە ئەوەمان پێ دەڵێ نەخێر ڕۆشنبیر لە هەرێمی کوردستان نەیتوانیووە ڕاستیەکان وەک هەیە بخاتە ڕوو، بەڵکو هەتا ڕادەیەکی زۆر بووەتە بەشێک لەو دابەشکاریەی، کە کوردی تێدایەو ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ بووەتە لایەنگری هێزێک، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە یان باگراوندێکی ئایدۆلۆجی گاریگەری لەسەر ماوە یاخود ترساوە یاخود لەبەردەم چێژی ئیمتیاز چۆکی داداوە، لێرەدا مەبەستم هەموو ڕۆشنبیرەکان نیە ( دەکرێ لە پەنجەکانی دەست کەمتر بن ئەوانەی نەچوبنە ژێر ئەو کاریگەریانەوە هێشتا خاوەنی ویژدانی ڕۆشنبیرانەبن)، بەڵام لەڕاستیدا ژمارەیەکی زۆری ڕۆشنبیر لە هەرێمی کوردستان نەیتوانیووە ئەرکی ڕۆشنبیرانەی خۆی جێبەجێبکات، بۆیە دەکرێ بڵێین هەر چۆن سیاسەت لە قەیراندایە، ئاوا کایەی ڕۆشنبیری کوردی و ڕۆشنبیری کورد لەقەیرانێکی قوڵ و بیمارو سەرگەرداندایە، ڕوانگەیەکی ڕوونیان نیە بۆ ڕوداوەکان هیچ پرۆژەیەکی جدییان نیە بۆ دەربازبوون لە قەیران، هەتا ڕادەیەکی زۆر هەر چۆن ئۆپۆزسیۆن متمانەی خەڵکی لەدەستداوە، ئاواش لە ڕۆشنبیران بێ هیوابوون، چونکە نموونەیەکی جوانیان نیشاننەدا، لەو کاتانەدا کە هاوڵاتی پێویستی بەوان بوو، ڕۆشنبیرانیش وەک دابەشبوونە سیاسی و جوگرافیەکە دابەشبوون. مەسەلەیەکی کوردی هەیە دەڵێ ( گۆشت گەنی خوێی پێوەدەکەن ئەی خوێ گەنی چی لێ دەکەی) ئاخر ڕۆشنبیران بەگەنینیان نەک ژیان لە خۆیان دەدەن بەڵکو زۆر زیاتر ژیان لە کۆمەڵگاو و ئایندەیشیان دەدەن، بە مەرگی ڕۆشنبیران جەنگی ستەمکاران سەردەکەوێت و تارییکایی بۆ زەمەنێکی زۆر باڵ بەسەر ئومێد و خواستەکانی خەڵکدا دەکێشێت... بۆیە هەر چۆنێک بووە ئەو تاکە ڕۆشنبیرە جیانەی ماون بێدەنگ نەبن و بتوانن ڕاستیەکان بۆ کۆمەڵگا بخەنەڕوو.

ئیتر کارەساتەکە لێرەدایە کە ڕۆشنبیران داببڕێن لە کۆمەڵگا ، دەمەوێ بڵێم ئەم بابەتە بۆ کایەیی ڕۆژنامەگەریش ڕاستە... بەڵام سەرەڕای ئەو هەموو گرفت و قەیرانە نابێت کوردبوونمان لەپێشچاو بکەوێتە و دەبێت کوردبونمان .شانازی بێت

وەزارەتی نەوتی عێراق پەرەپێدانی کێڵگەیەکی گاز لە پارێزگای ئەنبار دەداتە کۆمپانیایەکی ئەمریکی بۆ ئەوەی بەرهەمی بگەیێنێتە 100 ملیۆن پێ سێجا.

بڵاوکردنەوەى وردەکاریى ئەو گرێبەستە لە کۆبوونەوەیەکی حەیان عەبدولغەنی، وەزیری نەوتی عێراق بوو لەگەڵ دەستەی راوێژکاری وەزارەتەکەی کە ئەمڕۆ پێنجشەممە 28ی ئابی 2025 کرا.

بەگوێرەی راگەیێندراوێکی وەزارەتی نەوتی عێراق، حەیان عەبدولغەنی رایگەیاندووە، گرێبەستێکیان لەگەڵ کۆمپانیای شلەمبەرگر واژۆ کردووە بۆ بەرزکردنەوەی ئاستی بەرهەمهێنان لە کێڵگەی عەکاس لە ئەنبار بۆ 100 ملیۆن پێ سێجا لە رۆژێکدا.

کۆمپانیای شلەمەرگر ئەمریکییە و لە بواری خزمەتگوزاری کێڵگەکانى نەوت کاردەکات و لە زیاتر لە 85 وڵات لقی هەیە.

کێڵگەی عەکاس کە ئەو کۆمپانیایە پەرەی پێدەدات، لە شاری قائیم لە پارێزگای ئەنبارە، یەکێکە لە گەورەترین کێڵگەکانی گاز لە عێراق کە یەدەگەکەى بە 5.6 تریلیۆن پێ سێجا مەزەندە دەکرێت.

وەزیری نەوتی عێراق رایگەیاندووە، رێککەوتنێکی سەرەتاییان لەگەڵ کۆمپانیای شێڤرۆنی ئەمریکی واژۆ کردووە بۆ پەرەپێدانی چوار بلۆکی نەوت لە کۆمپانیای نەوتی زیقار کە پشکنینیان بۆ کراوە.

دامەزراوەی کیو ئێسی بەریتانی ساڵانە ئەو ریزبەندییە ئامادە دەکات، لەوە دەکۆڵێتەوە کە کام شارانەی جیهان بۆ ساڵی داهاتوو ئاستی زانکۆکانیان بەرزە، یان قوتابیی بیانییان زۆرن یان هەرزان و خۆشن بۆ قوتابییان.

بۆ ساڵی 2026، ریزبەندیی دامەزراوەکە پیشانیدەدات شاری سیئۆلی کۆریای باشوور باشترینی جیهانە بۆ قوتابییان. دوای ئەو تۆکیۆ دێت، ئینجا لەندەن سێیەمی شاری جیهانە؛ دوای ئەویش شاری میونشن لە ئەڵمانیا چوارەمە.

هەریەکە لە بەرلین و پاریس پلەی حەوتەم و هەشتەمیان هەیە؛ زوریخی سویسرا و ڤیەننای نەمساش نۆیەم و دەیەمن.

یەکێک لەو بڕیارانەی حکومەتی ئەڵمانیا سەبارەت بە کۆچبەرانی نایاسایی دای و هێشتاش گەنگەشەی زۆری لەسەرە، ئەوە بوو ئەنگێلا مێرکلی راوێژکاری ئەوکاتی ئەڵمانیا، ساڵی 2015 بڕیاری وەرگرتنی زۆرتر لە ملیۆنێکی کۆچبەری لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستەوە دا و بەشێکی گەورەیان کورد بوون. ئێستا ئەو کۆچبەرانە دەستێکی کاریگەر و ئەرێنییان لە بازاڕی کاری ئەڵمانیادا هەیە و زۆریان بوونەتە خاوەنی بزنسی بچووکی خۆیان.

هاوکارمان مەی دۆست بەدواداچوونی بۆ دۆخی کۆچبەرانی کورد دە سال دوای هاتنیان بۆ ئەڵمانیا کردووە.

محەممەد فەرحان یەکێکە لە نموونەی ئەو کوردانەی بوونەتە خاوەنی بزنسی خۆیان. ئەو 10 ساڵ پێش ئێستا، واتە لە ساڵی 2015 لە رۆژئاوای کوردستانەوە گەیشتە ئەڵمانیا.

دوای ئەو هەموو سەختی و ماندووبوونە بووەتە خاوەنکار و ئەنتێگراسیۆنێکی سەرکەوتووی هەیە، ئەمە لە کاتێکدایە توێژینەوەیەکی نوێ لە ئەڵمانیا پشتڕاستی دەکاتەوە کە رێژەی بەشداریکردنی کۆچبەران لە بازاڕی کار دا بە شێوەیەکی بەرچاو بەرز بووەتەوە.

محەممەد فەرحان، سەرتاشخانەی هەیە و دەڵێت، "سەرتا لە قامیشلۆ سەرتاش بووم، کاتێکیش هاتمە ئێرە، برایەکم هەبوو ئەویش سەرتاش بوو، لەم شارە پێکەوە دووکانێکی سەرتاشیمان کردوووە و نزیکەی 7 یان 8 ساڵ دەبێت ئەم دووکانەم لە شارە لە بوخوم کردووەتەوە، کارەکە خۆشە و کارێکی باشە، هاوکات زۆربەی ئەوانەی لای ئێمەش کاردەکەن خەڵکی قامیشلۆن و دەیانناسین، وەک گوتم، لە سەرەتادا زەحمەتی تەنیا زمان بوو، تاوەکو بتوانم مۆڵەتێک و مافی مانەوە وەربگرم. بەبێ ئەوانە هیچ کەسێک ناتوانێت کار بکات، چەندیش شارەزا بیت لە سەرتاشی و پیشەکەت، بەڵام زەحمەتییەکە لەوەدایە ماستەریت هەبێت، بۆ بەدەستهێنانی ماستەری، پێویستە مرۆڤ پێنج ساڵ بخوێنێت تاوەکو دەبێتە ماستەر."

دامەزراوەی لێکۆڵینەوەی کاری ئەڵمانیا لێکۆڵینەوەیەکی کردووە و پشتڕاستیدەکاتەوە، رێژەی کاری پەنابەران بە رێژەیەکی بەرچاو بەرزبووەتەوە.

لە هەمان کاتدا، توێژینەوەیەکە راستییەکی ئاڵۆزتر دەردەخات، زۆرێک لە پەنابەران کارێکیان دەستکەوتووە، بەڵام هەموویان وەک یەک سەرکەوتوو نەبوون.

یەکێک لە ئەنجامەکانی توێژینەوەکە ئەوەیە کە کوالیتیی کار بۆ پەنابەران، لەوانەی نیشتەجێی ئەڵمانیان کەمترە، ئەم سەختییە بۆ سیاسەتی ئەڵمانیایش پرسیار دەورووژێنێت، کە چۆن دەرفەتەکان مسۆگەر بکەن وەک یەک بۆ هەموو لایەک، دەبێت چ هەنگاوێک بهاوێژرێت.

جۆسێفینا پاوڵ، وەزیری منداڵان، لاوان، خێزان، پەنابەران و ئەنتێگراسیۆنی هەرێمی نۆردراین ڤێستفالن دەڵێت، "کۆکاری ئەنتێگراسیۆن ئەرکێکی بەردەوامە بۆ سیاسەت."

ئەو وەزیرە دەڵێت، "چەند خاڵێک هەن کە پێویستە بخرێنەڕوو، ئێستا ئەگەر ئێوە دۆخێکی باشی زمان و خوێندنتان هەبێت، ئەوە نەک تەنیا لە بازاڕی کاردا بەسوود دەبێت، بەڵکو دەتوانن سوود لەوەش ببینن کە لە ماوەی کەمتردا کار وەربگرن. دەتوانیت بۆ ماوەی سێ مانگ لێرە کار بکەیت و هەموو شتێک بەدەست بێنی، کاتێک ئێمە باسی قورسایی زمان دەکەین، زۆربەی کات قسە لەسەر ئەوە دەکەین کە مرۆڤ زمانی نازانێ، کاتێک کەسێک زمان نازانێت، ئەوا بەتەواوی ناتوانێت بەشدار بێت، بۆیەش ئێمە زۆر گرنگی بە وانەی زمان و ئەنتێگراسیۆن دەدەین و پێویستە بەردەوام بین لە کارکردن لەسەری".

بۆ هەزاران کەسی وەک محەممەد، ئەنتێگراسیۆنی کار رێگایەکی درێژ و پڕ لە سەختییە، ئامارەکانی توێژینەوەکە نیشانی دەدەن سەرەڕای ئەو ئاڵۆزییانەش، بڕیارەکانی حکومەت کاریگەریی لەسەر پێشکەوتن هەبووە.

ئیتر 10 ساڵ دوای کۆچبەربوون بۆ ئەڵمانیا، چیرۆکی ئەنتێگراسیۆنی کورد و کۆچبەران دوو لایەنی هەیە؛ چیرۆکی سەرکەوتن و تێکەڵاوییە. توێژینەوەکە نیشانی داوە کە ئێستا کۆچبەری زیاتر کار پەیدا دەکەن، بەڵام هێشتا ناهاوسەنگی هەیە لە مووچەدا بە بەراورد بەوانەی کار ناکەن. داهاتوو نیشانمان دەدات کە ئایا ئەم سەرکەوتنە بەردەوام دەبێت یان نا.