كەس وەك ئێمە موخەزرەم نیە

ماجد خلیل

-

موخەزرەم (المخَضْرَم) ئێمەین، نەک ئەوانەی لاقێکیان لە جاهیلی و لاقەکەی تری تەمەنیان لە ئیسلامدا بوو. 

جیاوازی سەردەمی جاهیلی و سەردەمی ئیسلام یانی چی؟ پێشتریش پەیامبەر هەبوون، عیساو موساو ئیبراهیم، یەکتا پەرستیش شتێکی نوێ نەبوو، بایی کتێبێک (وەرەقەی کوڕی نەوفەل)ی یەکتا پەرست هەبوون و هامسای پەیامبەر بوون! کوخ و کارخانەو دەوار و دیوارە قوڕینەکان، حوشتر و حبری وەرەق و حیسانەکانی جەنگ و جیدال هەمان شت بوون. وەک سەردەمی ئێمە جێبە روبعییەکان نەبوونە لەگزز، وەک ئێمەکڵاشینکۆفەکان نەبوونە چەکی میلان، وەک ئێمە شاشە رەشو سپییەکان نەبوونە ئێجدی. هەر هەمان شت بوون. 

لەم رۆژهەڵاتا بە هەزاران ساڵ هیچ نەگۆڕا، بگرە ئەدەبی پێشووتر بەهێزتر بوو تا دوواتر، سەدانی وەک (مەرداس و عەجاج و خەفاف و لەبیدو حەسان و ئەشتەر )  کەموخەزرەم بوون، چ دنیایەکی جیاوازیان بینی؟

 جەنگی ئەوس و خەزرەج و دەعس و غەبرای عەبەس و زوبیانی هۆزی غەتفان بوویە جەنگی جەمەل و سەفینی ئەرستۆقراتییەتی قورەیش. بە هەمان تیرو شیرو قەڵغان و ئەسپەوە، بەهەمان مەچەکو عەقڵ و عونسوری عروبەوە. 

چ گۆڕانێ بەسەر شیعرو شانامەیاندا هات؟ هیچ.

 هەمان بەیتوبالۆرەی شەرەف و شیوەنی پیاوەتی، هەمان غەزەل و غەزوی کەنیزەک و کەلتوری شەهوەت.

موخەزرەم ئێمەین، هەرچی موعجیزەی تەکنەلۆژیا هەبوو بینیمان، هەرچی خەون و خورافەو خوای ساختە هەبوو بینیمان. هەرچی جنۆسایدو جەبەروت و جەنجەویدو جەیشی شەعبی و چەتەی داعش و جەنگی نەگریس و خیانەت هەبوو بینیمان، هەرچی وەحشەت و وەیلی ئەنفال و کیمیاباران و  سەری یەکتریی  بەبلۆک پانکردنەوە هەبوو بینیمان.

 موخەزرەم ئێمەین، هەرچی بن عەلی و بوتەفلیقەی نەوەی کۆن و شاسواری نەوەی نوێ هەبوو بینیمان، هەرچی مافی مرۆڤ و دیموکراسی و دەستاو دەستکردنی دەسەڵات هەبوو بینیمان، هەرچی چائوچسکۆ و ئەنوەرخۆجە هەبوو بینیمان. ئاسمانی ئازادیمان دی و رێسمانی زیندانمان ئەزمونکرد.

ئێمە لە ساتەوەختێکی هەستیارەوە هاتین، لە کونەمشکی ژیانەوە بۆ قەیسەری و قاودانی نوێی کونە رەشەکە. 

لە نامەی دەستنوسی ( سوپاسی هەڵگری نامە دەکەمەوە) بۆ چات و سناپ و وەتس ئەپ و ئیمۆ. لە نزای سەر شێخ و مەشایخەوە بۆ منداڵی بلوری. ئێمە هاتین، لەگوێی راسمانەوە مەقامی ئەڵاوەیسی حەمەساڵح دیلان و  (ئای ئایە)کەی مەقامی بەیاتی عەلی مەردان خوێنرایەوەو لە گوێی چەپمانەوە دەنگی (لولە لولە)ی نێچیر بەغدادی دەرچوو. لە مەلا کەریمی مودەریسەوە بۆ مەلا مەزهەری خوراسانی، لە زەردەخەنەی رشتەی مرواری عەلادین سەجادییەوە بۆ خولی مردو شۆرین. 

 ئێمە چ دوڕیانێکی دەگمەنی دنیامان بینی، لە راستەوە بۆ چەپ و لە رەشەوە بۆ سپی و لە باوەشێنی سەرە سەتڵەوە بۆ سپلێت و شۆفاش.  ئێمە لە ئاجۆری قوڕینی دێگولان و قوروەدا چاومانکردەوەو  لەناو بەردی حەلان و سەقفی مەغریبیدا خەفەکراین. ئێمە لە چ دوڕیانێکی پڕ پێچ و پەناداین، لەناو چ ئاوازێکی نەبیستراو؟ لەناو چ تیشکێکی سەرو خواروی بنەوشەییداین؟ 

 کەس وەک ئێمە موخەزرەم نییە، پێش خۆمان دنیای ئەمڕۆیان نەدی، دوای خۆمان پێش خۆمانی نەدی، ئێمە هەموومان دی. مرۆڤەکان هەزاران ساڵ هەبوون، هێند تەمەنی ئێمە گۆڕانیان نەدی. جاران شارێک عەنتەر حەفتاو یەکێک و خەونی حەفتاو دوو حۆری و واقیعی دوو جێبە روبعی تێدابوو، ئێستا شار گۆماوێکی پڕ لە قیڕە قیڕی بۆقی ماشینە!

هەژاری موکریانی دەگێڕێتەوە: 

لە کوێرە دێیەکی چەپەک و دووردا، شەوداهات، شۆڵەی چراوێک لەپێشمانەوە دەرکەوت، بەکاوەخۆ نێزیک بووەوە، جامی چراکە رووی لە کیژۆڵەیەک بوو، وەک مانگ دەدرەوشایەوە. دەڵێ ئێمە شەکەت و شڕۆڵە، برسی و بێ بڕست، شڵپەی دەرقاچە خوساوەکانمان ئاوازێکی لەشێوەی سینە زەنی حوسەیندا لێ دروستببوو. کچۆڵەکە نەدەبوو ئاوێنەکە رووبکاتە خۆی، تەنێ نیازی بوو بڵێ من جوانم، تەنێ قەسدی بوو قەسفی ناخمان بکا. دەیویست بڵێ لەم ئاواییەدا من هەم. 

ئێستە لە ئاواییەکاندا ریکلامی برنجی مەحمودو بەسمەتی هندی دەکرێ! لەبیرمە، ناوەندی نەوەدەکانی سەدەی بیستەم بوو. پاش راپەرین تازە بەتازە ئاوەدانکرابوویەوە، سەردەمی کەپرە برنجە بوو، چەند ماڵێ خێمەیەکیان هەڵدەداو رێکراوە خێرخوزییەکان و تەحالوف خۆراک و پەتوو و داو و دەرمانیان دەدانێ. وەک ئەو خەڵکە لەخەمی کۆڕەو ڕەخسابووین، لەبیرمە لەئاواییەکاندا، دوور لەرووی ئێوە، تەحالوف ماکەری تەوزیع دەکرد، رێژەیان کەم بوو، دووماڵ و ماکەرێکی بەرکەوت، ماکەرەکان هی ئێرەنەبوون، بۆرو بڵح بوون، ئەوانەی ئێرە سەرنجیان رانەدەکێشان، هی وڵاتێکی خۆشگوزەران بوون، بەم ژینگە رانەهاتبوون و  لەناو ئاپۆرای خەڵکەکەدا لە خەڵکی ورددەبوونەوەو بە گوێکانیان ئاماژەی زەنگێکی ترساکیان دەدا، تاوێ واقیان لە پیاوانی میشکی بەسەرو پیرەژنی کۆڵوانە لەکۆڵی ئەو دەوروبەرە وڕدماو جارجارێکیش بەلاچاو سەیری یەکترییان دەکردەوە، وەک ئەوەی بەیەکتر بڵێن تەکبیرمان چیبێتو ئەم حەشاماتە بۆ ئاپۆرایان بەستووە بۆ ئێمە، هەیانبوو ژیرتربوو، بۆیە لەژێر گوێتەپیوەکانیا، قەسدی ئەوە بوو خۆی لەو قوڕاوی مەیدانەدا بگەوزێنێ، بەریان نەبردوو هەر زوو تۆپین. لەبیرمە بەماشێنی سەر بەتاڵ هانییان، خەڵک جەم ببوون، هەر پێڕێکو ماکەرێکیان دابوویە بەر، چ نوکتەو نوشتەیەک دەکرا تا ماکەرێکی زیتەڵیان بەرکەوێ. سەیر تر لەو مەشهەدە دەبێ چی بێ؟ 

لەبیرمە جۆرە پەتویەکی خەتخەتی شین دابەشکرا، پەتویەکی نەرمو ناسک. خەڵکێ تەماع گرتی و دایان بە دوورین. بەشێوەی کەوا و پانتۆڵ بۆ زاڕۆکان دوورا. کەواو پانتۆڵی خەتخەتی شین. هەرماڵێ ریزێ زاڕۆی هەبوون، قاتی خەتخەتی شینی لەبەردا بوو. ساڵەکەی تەڕ بوو، ماڵێکی دراوسێمان ریزێ مندڵی خەپ و خڕۆڵەیان هەبوون، پەتووی تەحالفیان بۆ دوورا بوو، تاوێکی خەستی باران لێیدابوون. شڵپو هوڕ بەو دۆڵاوانەدا، شەپە شەپی پەتوو، بیرکەنەوە بەتانی تەڕتان لەبەردابێ.
 ژورێکمان هەبوو، ڤێلا هەی ڤێلا. باگردێنێکی دان کەل و قۆرتقۆرتین لە سەربان، پاسارێکی پڕ قۆزمێخی لارو لوێر، لولەی سۆپایەکی دارینی ژەنگاوی. شەو دادەهات، بە پشتە قەفا، تەماشاو تێڕامانی چڕ بۆ ئاسمان، سەیری ئەستێرەو نەیزەکی رەجمی جنۆکە، ئەرتەشی مێشولەو لورەی چەقەڵو حەپەی سەگەل. تاوی دوکەڵی تەپاڵەی سەربانەکان بۆن  و بەرامێکی سەیری دابوویە ئەوێ، شانسان ئەو کەسەبوو دوکەڵی تەپاڵەکە بچێ بەگژیا. ئیدی شاندادانی سەرسەرینەکەی لێدەهات، ئیدی مێشولە پێوەی نەدەدا.
بەڵێ لە بیرمە، باسوخواسی کاسی عاڵەم، تۆپی پێ. ئای خودایە، ئەبێ کەی بێ بەچاوی خۆم لەشاشەیەکی رەشو سپییەوە تۆپی پێ ببینم. شارۆچکەکەمان کەلاوەو وێرانە بوو. لاوێ دەستی لەخۆی بەردا. تیڤییەکی لە کەلاوەیەکدا داناو هێنای. هەموو کەس بۆی هەبوو بە سەد فلسییەک لە یارییەکان ببینێ. ئیتر شەوی لێدەهات بۆنی تیڤییەکەمان هەڵدەکردوو بەرەو کەلاوەکەو بەسەدفلسییەکەوە کە توند توند لە مشتماندا ئارەقی کردبوو جەمۆ دەبووین. ئەوانەمان زووتر چوبووین، ریزی پێشەوەمان وەک ڤی ئای پی هۆڵی کۆنفڕانسەکان دەبینی، رێک وەزیرو مەکتەب سیاسیەک بووین بۆ خۆمان، هەریەکەمان لەسەر لەتە بلۆکێ کزمان دەکرد، سابەڵکو باترییەکە شەحن بێت و شاشەکەی بەختی رەشی نێوچاومان و تیڤییە رەشو سپییەکە هەڵسێنێ. تیڤی داگیرسا. حەشامات کەوتنە حەلوەلا، یاری ئێران و ئەمریکا ! شاور لێدرا. میشە میشی ناو کەلاوەکە تێکەڵ بە بۆقی جمهوری وڵاتان ببوو، بۆیەکەم جار لەو کەلاوە تاریکەوە شادومانی دونیاو کەیفخۆشی جمهوری وڵاتانمان بینی، بۆیەکەمجار لەو کەلاوە تاریکەوە خەریک بوو مەمکی رووتی کچان و سەماو سترانی هەواداران ببنین، بەڵام بە قیسمەت نەبوو.
باو باوی نەزەرو نوێژ و بڤە بوو، بابایەکی ریشنی موجاهید، زرم دەستی نا بە دوگمەی تیڤیداو کوژاندییەوە. کەلاوەکە کشومات بوو، شۆرو شەوقی ئێمەیش لەگەڵ تیڤییەکەدا کوژایەوە. سەرەتای یاریەکە وانەبوو، هێشتا کچەکان پیشان نەدرابوون، بەڵام گێچەڵێکی تر لە گۆڕێدا بوو، باترییەکە پرتە پرتی بوو، خوابزانێ سەدان ئایەتولکورسی خوێنراوە تا دانەبەزێ، بەڵام هەر دابەزی. دوواجار تیڤی کوژایەوەو سەدفلسییەکەشمان کە مەگەر خوا بزانێ بە چ مەرارەتێ دەستمان کەوتبوو، فەوتا، لەو کاتەوە رقمە لەو رستەیەی کە دەڵێ ماڵی حەراڵ نافەوتێ.
 هێشتا دەدەقەی یاریەکە چوو بوو، بە دڵشکاوی گەڕاینەوە ماڵێ، ناچار رادیۆکەی ماڵێم بردە سەربان، نامە بنگوێم و میلەکەیم بادا، کەوتەسەر بێژەرێکی فارس و رووماڵی یاریەکەی دەکرد، هاتو هاوارێ بوو هەر مەپرسە، بەڵێ مەهدەوی کیا گۆڵی کرد، بە گوێیخۆم گوێم لێبوو، بەخەیاڵیش گۆڵەکەم هانییە پێش چاوم، ئای چ مەحشەرێ بوو، ئای چ یاریەکی خێراو چ خەیاڵێکی پڕ هەیەجان بوو.