عەرەبە رەسەنەکانی کەرکووک و کوردە تەجاوزکارەکان

عارف قوربانی
-

زۆرجاری دیکە ئەوەم گوتووە، کە وەک چۆن عەرەب و دەسەڵاتدارەکانیان بوونە هۆکاری چارەسەرنەبوونی کێشەی قودس، لە کوردستانیش کورد خۆی و حیزبە دەسەڵاتدارەکانی نەیانویستووە کێشەی کەرکووک چارەسەرببێ. سەرکردەی وڵاتە عەرەبییەکان پێویستیان بە مانەوەی کێشەی فەڵەستین بووەو قودسیان کردووە بە پاساوی رێگریی لە چارەسەرییەکان، تاوەکو هەمیشە بۆ ورووژاندنی بیری نەتەوەیی عەرەب بەکاریبهێنن. لێرە لە کوردستانیش مانەوەی کێشەی کەرکووکیان پێویستبووە بۆ ورووژاندنی هەستی نەتەوەیی کورد، ئەگینا لە رابردوودا چەند جارێک دەرفەتی ئەوە هاتووەتەپێش لانیکەم لە چارەسەر نزیکمان بکاتەوەو خۆمان دەرفەتەکانمان فەرامۆشکردووە.

لە هەرکات و سەردەمێک پێویستیان بە جۆش و خرۆشدانی هەستی خەڵک بووبێت، کەرکووک باسی گەرمی رۆژ بووە، بابەتی سەرەکی کۆبوونەوەی حیزبەکان و خەمی گەورەی سیاسییەکان بووە. بێگومان ئەمەش هەڵهێنجراوی ئەو خەمە گشتییەی خەڵک بووە بۆ کەرکووک، بۆیە حیزب و سەرکردەکانیش کردوویانەتە ئامرازی ئامانجەکانیان، کە ئەمە دیوێکی مەترسییەکەیە، کەرکووک وەک ئامرازێک بۆ ورووژاندنی هەست و سۆزی خەڵک بەکاربراوە. 

دیوەکەی دیکەی مەترسییەکە نەمانی بایەخی کەرکووکە لای خەڵک، چونکە ئەگەر بابەتی کەرکووک لای کۆمەڵگە فەرامۆشکرا، چیدیکە حیزبەکان و میدیا و سەرکردەکانیش وەک ئامرازێکی جۆشدان دەستی بۆ نابەن و بەو هۆیەوە دەبێتە پرسێکی فەرامۆشکراو. ئێستا کەرکووک بەو دەردەچووەو خەریکە لەبیری خەڵک دەچێتەوە، بایەخ بۆ رووداوەکانی کەمبووەتەوە، ئەو زوڵم و زۆرەی لەسەر کوردەکانی هەن، ئەو پرۆسەی داگیرکارییەی بە پلان و بەرنامەی ورد بەڕێوەدەچێت، هێنانی عەرەب و سەرلەنوێ بەکاربردنەوەی دامودەزگای دەوڵەتی لە خزمەتی تەعریب، ئەمانە هیچیان هەستی کۆمەڵگەی کوردی نابزوێنێ.

کێشەکە نەمانی بایەخی خەڵکە بۆ مەترسییەکانی سەر کەرکووک، بۆیە سەرکردەو حیزبەکانیش کورد گوتەنی مێشێک میوانیان نییە. ئەگەر هەستی گشتی کۆمەڵگەی کوردی و هۆشیاریی نەتەوەیی لە ئاستێکدا بووایە درکی بەو هەڕەشەو ستراتیژە داگیرکارییانە بکردایە کە لە کەرکووک بەڕێوەدەبرێن، ئەوە ئێستا حیزب و سەرکردەکان رکابەریی ئەوەیان دەبوو کامیان زۆرتر لە خەمی کەرکووکن.

کەواتە بۆ ئەوەی دەسەڵاتدارێتیی کورد، حیزب و سەرکردەکان لە پرسی کەرکووک و ئەو مەترسییانەی لەسەرین بەئاگابێنینەوە، سەرەتا پێویستمان بە بەئاگاهێنانەوەی کۆمەڵگەیە. دروستکردنەوەی خەمی گشتییە بۆ ئەم پرسە نەتەوەییەی لە رابردوودا بەشی زۆری نەهامەتییەکانمان، قوربانی و خەباتی راستەقینەی تێکۆشەرەکانیش هەر لەو پێناوەدا بووە.

بۆیە میدیای بەرپرس، نوخبەی دەستەبژێر، ئەوانەی لە خەمی ئایندەی ئەم نەتەوە بێکەس و زوڵملێکراوەن، دەبێ بە بەرپرسیارێتی زیاترەوە ئاوڕێک لە کەرکووک بدەنەوە، ئەو مەترسییانەی ئێستا لەسەر کەرکووک هەن بوورووژێنرێن، لێکەوتەکانی بۆ ئایندەی ناوچەکانی دیکە روونبکەنەوە. خەڵک بەئاگابێننەوە لەوەی کەرکووک سەنگەری پارێزگاریی و مانەوەی تۆیە لە هەر کوێیەکی کوردستان بیت، لەدەستچوونی کەرکووک کردنەوەی دەرگایە بۆ هەڕەشەکان لەسەر بست بە بستی خاکی کوردستان.

لەم رۆژانەی رابردوو نووسراوێکی پارێزگاری بەوەکالەتی کەرکووک بڵاوکرایەوە کە ئاراستەی یەکە سەربازییەکانی کردووە بۆ یارمەتیدان و ئاسانکاریی بۆ هێنانەوەی سەرۆک عەشیرەتی شەممەر بۆ کەرکووک و پاشان دوورخستنەوەی ئەوانەی کە راکان جبووری بە تەجاوزکار ناویبردوون. نووسراوەکە ئاماژەی مەترسیداری تێدایە هەر لە بەکاربردنی سوپا و دامەزراوە دەوڵەتییەکان بۆ خزمەتی تەعریب، تاوەکو دەگاتە رەتکردنەوەی دەستووری عێراق، چونکە وەک لە نووسراوەکە ئاماژەی بۆ کراوە ئەم سەرۆک خێڵە لەدوای کەوتنی سەدام لە 2003وە کەرکووکی بەجێهێشتووەو چووەتەوە شوێنی پێشووی خۆی، کە ئەوە رێکاری دەستووری و نێوەڕۆکی ماددەی ۱٤۰ی دەستوورە، بەڵام هێنانەوەی لەئێستادا بۆ کەرکووک پێشێلکردنی دەستوور و رێکارە یاساییەکانە، کە ئەمە نموونەیەکە لە هەزاران. 

بوێریکردن بەوەی لە نووسراوی فەرمیی حکومەتدا دەستەواژەی عەرەبی رەسەنی کەرکووک بۆ سەرۆک خێڵی شەممەر بەکاربێنێت، هەروەها وشەی تەجاوزکار بۆ ئەو کوردانە بەکاربێنێت کە گەڕاونەتەوە سەر زێدی خۆیان، جێی هەڵوەستە لەسەرکردنە، دەبێ یەکە یەکە ئەو پرسیارە لەخۆمان بکەین؛ راکان جبووری کە عەشیرەتەکەی خۆشی عەرەبی هاوردەی دوای دروستبوونی دەوڵەتی عێراقن، پشتی بەچی قاییمە، وا بەو بوێرییەوە سیاسەتی تەعریب بەڕێوە دەبات؟ بەدەر لە کردەوەکان و پرۆسەکە کە هەموویان پێشێلی دەستوورن، بەکاربردنی دەستەواژەی عەرەبی رەسەن بۆ تەعریبچییەکی کەرکووک پێچەوانەی دەستوورە، چونکە دەستوور ئەوانەی بە غورەبا ناو بردووە، نەک لەسەر پرۆسەی بەعەرەبکردن، بەڵکو هەر لەسەر ئەم نووسراوە دەبێت پارێزگارە تەعریبچییەکە دادگایی بکرێت.

بەڵام هۆکاری ئەوەی کە سەرۆککۆمار وەک پارێزەری دەستوور لەم پێشێلکارییە دەستوورییانە بێدەنگە، هەروەها هۆکاری ئەوەی وەزیرە کوردەکانی بەغدا هیچ بایەخێکیان بۆی نییە، هەروەها کە پەرلەمانتارەکانیش گوێی پێنادەن، تەنیا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە خەڵک بێدەربەستن لە ئاست ئەم پێشێلکاریی و مەترسییانە، ئەگەر خەڵک بایەخی بۆی هەبێ، ئەوە بەدڵنیاییەوە بۆ چەواشەکاریی و خۆ بەپاڵەوانکردنیش بێ، هەموویان لەسەر کەرکووک بەدەنگ دێن.

ئێمە ناتوانین بیرکردنەوەو ئەولەویەتی حیزبەکان و سیاسییەکان بگۆڕین، ناتوانین کە دڵسۆزی میللەت نەبن و خەمی داهاتووی نەتەوەکەیان نەبێ، بیانکەین بە خەمخۆر. کە خاکیان خۆشنەوێ و ئینتیمایان بۆ نیشتمان نەبوو، بەئاسانی وایان لێبکەین ببنە نیشتمانپەروەر، بەڵام کە دەزانین ئەوان بەشوێن ئارەزووی خەڵکەوەن، بزانن رای گشتی چی دەوێ واخۆیان دەنوێنن. کەواتە دەبێ پرسی کەرکووک و ئەو هەڕەشەو مەترسییانەی لەسەرین، بکەینە خەمی گشتیی کۆمەڵگە، دەبێ هۆشیاریی ئەوە دروستبکەینەوە کوردێک لە ئامەد، لە مهاباد، لە قامشلۆ، لە هەولێر و سلێمانی خۆیان بە خاوەنی کەرکووک بزانن.

دەبێ کەرکووک بە بیری خەڵک بهێنرێتەوە، رووداوەکانی رابردوو، ئەو قوربانییانەی بۆی دراون، گیانفیدایی ئەوانەی عاشقی کەرکووک بوون و لەپێناویدا گیانیان بەختکردووە، ئەو هەڵوێستە نەتەوەییانەی لە هەندێ سەردەم و قۆناخدا بۆ کەرکووک دەربڕدراون، دەبێ بیانهێنینەوە نێو یادەوەریی خەڵکی کوردستان. پێویستە خەڵکی کەرکووکیش کە ئێستا کەس گوێی لە هاواریان نییە، کەس هەست بە ژانی ئازارەکانیان ناکات، بە دەنگی بەرزتر هاواربکەن، نابێ لە نائومێدی و بێهیواییدا چۆک بۆ ستەمکاریی دابدەن و باوەڕیان بەوە نەمابێ کەس لەسەریان بەجواب نایەت، هاواری خۆیان، خستنەڕووی ئازارەکانیان، هەست و ویژدانی هاوخوێنەکانیان دەجووڵێنێ، کە ئەو هەستە جەمعیەش دروستبوو، دڵنیابن حیزبەکان، دەسەڵاتداران، نوێنەرانی کورد لە بەغدا، هەموو دێنە مەیدان.