عارف قوربانی
-
بەدرێژایی مێژووی دروستبوونی کێشەی کەرکووک تاوەکو ئێستا، هەزاران کتێب و لێکۆڵینەوە و وتار لەبارەی مێژووی سەرهەڵدانی کێشەکانی، جۆری کێشەکان، ناسنامەی شارەکە، ململانێی کورد و بەغدا، رۆڵ و پێگەی هێزە هەرێمایەتییەکان، لە کێشە، پرسی تەعریب، راگواستن، نەوت، دواتریش لەسەر رێکارەکانی چارەسەر، ماددەی 140ی دەستوور، بایەخی کەرکووک لە هاوکێشەکان، هێزە ئابووریی و سیاسییەکەی و چەندین لایەنی دیکەی باسکراوە. بەڵام ئەوەی لەناو ئەم هەزاران کتێب و وتار و لێکۆڵینەوانەشدا کەمتر ئاوڕی لێدراوەتەوە. خەڵکی کەرکووکە، بە تایبەتیش کوردی کەرکووک. عەرەب و تورکمان جیا لەوەی هەریەک لە دەوڵەتانی عێراق و تورکیا خاوەندارێتییان دەکەن، زۆرجار لەئاستی هەرێمایەتی و نێودەوڵەتیش وڵاتگەلی دیکەی سوننە و ئێستا ئێرانیش لەسەریان بەوەڵام دێن. ئەوەی لێرەدا بەبێکەسی ماوەتەوە و لە داهاتووشدا زیاتر بێپشت و پەنا دەبێت، کوردانی کەرکووکن.
بەندەش لێرەدا پێچەوانەی زۆرینەی وتارەکانی دیکەم کە ئەگەر باسی هەر کێشەیەکم کردبێ، بە دونیابینی و بیروهۆشی خۆم ئەگەر چارەسەری لاوازیش بووبێت، پێشنیازیان ڕێگەچارەی کێشەکەشم خستۆتەڕوو. بەڵام لێرە لەم وتارە بەمەبەست باسی هیچ رێگە چارەیەک ناکەم، بەڵکو تەنها کێشەکە دەخەمەڕوو، مەبەستمە ختوکەی هەستی کوردەکانی کەرکووک بدەم بەدوای رێگەچارەدا بگەڕێن و خۆیان بیر لەوە بکەنەوە چۆن خۆیان لەم کێشەیە رزگار دەکەن.
چەندجارێکی دیکە هاوشێوەبوونی کێشەی کەرکووک و فەڵەستینم باسکردووە، ئەمجارە دەمەوێ کوردانی کەرکووک و عەرەبەکانی فەڵەستین پێکبچووێنم. بەهۆی چارەسەر نەبوونی کێشە گشتییەکەی فەلەستین، کە جیهانی عەرەبی و تا ئەندازەیەک جیهانی ئیسلامیش تیایدا تەرەف و هۆکارن لە چارەسەرنەبوونی کێشەکە، بەڵام ئەوەی باجی مانەوەی کێشەکەی داوەتەوە عەرەبی وڵاتە عەرەبییەکان نین، بەڵکو تانها عەرەبەکانی فەلەستینن. ئەوانن نەوە لەدوای نەوە ئاوارە و دەربەدەری وڵاتان دەبن، بەڵام ئەوەی لە رابردوو و ئێستاشدا رێگرە لەچارەسەرکردنی کێشەکەیان، دەوڵەتە ئیسلامی و عەرەبییەکانن.
ئەوەی ئێستا بەسەر کەرکووکدا هاتووە، بەتایبەت لە دوای 16ی ئۆکتۆبەرەوە، ئەوەی وەک لێکەوتەی ئەم چەند ساڵە لە داهاتوودا کاریگەریی لەسەر چارەنووسی کوردی کەرکووک دروست دەکات، رێک هاوشێوەی عەرەبەکانی فەلەستینە.
گەرچی لە رابردوودا ئەمە وانەبوو، سەرباری ئەوەی بەردەوام کوردی کەرکووک قوربانی کێشەی کەرکووک بوون و لە چەند دەیەی رابردوودا بە سیستەماتیک و لەچوارچێوەی سیاسەت و پلانی دەوڵەتدا ئاوارە و دەربەدەر دەکران. لەگەڵ ئەوەی لەهەندێک قۆناخیشدا ئاوارەکانی کەرکووک لە هەولێر و سلێمانی وەک بارگرانی تەماشادەکران و ناو و ناتۆرەی جۆراوجۆریشیان دەخرایە پاڵ، بەڵام کورد بەگشتی باجی کێشەی کەرکووکی دابوو، شارەکانی دیکەی کوردستانیش قوربانی ململانێ و کێشەکانی کەرکووک بوون.
بەڵام مەرج نییە بۆ داهاتووش بەو جۆرەبێت. ئەوەی ئێستا لە سیاسەت و ستراتیژی حیزب و دامەزراوە دەوڵەتییەکانی کوردستان بەرانبەر بە کەرکووک دەیخوێنینەوە، شتێک دیکەیە. دەکرێ لەساکارترین پێناسەدا بووترێ جێهێشتنی کەرکووکە بۆ کەرکووکییەکان
ئەوەشی وەک دەرئەنجام چاوەڕوان دەکرێت رووبەڕووی کوردی کەرکووک ببێتەوە. خولێکی دیکەی ئاوارەیی و دەربەدەربوونیانە لە شارەکەی خۆیان. بەڵام ئەمجارە پلان و ستراتیژی دەوڵەت جیاوازە لە قۆناخەکانی دیکەی پاکتاوی رەگەزیی.
پێشتر بەپلانی ساڵانە دیاریدەکرا ئەمساڵ بۆ نموونە هەزار خێزانی کورد رادەگوێزرێن و دوو هەزار خێزان عەرەب دەهێندرێنە کەرکووک. رێکارەکانی راگواستنی ئەو هەزار خێزانە کوردە دەگیرایەبەر و حکومەت سەرپەرشتی راگواستنیان و نیشتەجێکردنیانی دەکرد لە دەرەوەی کەرکووک، ئۆردوگاکانی سنووری هەولێر و سلێمانی زیاتر لەنیووەیان ئاوارەی کەرکووکی بوون. دوای ساڵانی 1991یش بەپلانی رێکخراو دەنێردران و بەئاگاداریی و لەژێرچاودێری نەتەوەیەکگرتووەکان و حکومەتەکانی هەولێر سلێمانی تەرتیبی لەخۆگرتنی ئەو ئاوارانە دەکرا.
بۆیە دوای کەوتنی سەدام مەلەفیی ئاوارەکانی کەرکووک بوو بەکەیسێک کە پێویست بوو ئەمجارەش لەژێر چاودێری نەتەوەیەکگرتووەکان نیشتەجێ بکرێنەوە. هۆکار زۆرن و ئێرە شوێنی شەنوکەوکردنی شکستی ئەو پرۆژەیە نییە. بەڵام دەمەوێ بیکەم بە دەروازەیەک بۆ چوونە ناو باسی کێشەی کوردی کەرکووکەوە لە قۆناخەکانی داهاتوو. کە دەڵێم کێشەی کوردی کەرکووک، لە نائومێدییەوە ئەم دەستەواژەیە بەکاردەبەم وەک دەرئەنجامی جێهێشتنی کێشەی کەرکووک بۆ خەڵکی کەرکووک.
پێشتر کێشەی کورد لە عێراق و کێشەی کەرکووک هێندە ئاوێتە بوون، بووبوون بەناسنامەی یەکدی، کە دەوترا کێشەی کورد، سەرنجەکان هەموو دەچوونە سەر کەرکووک، یان کە باسی کێشەی کەرکوک دەکرا ئاماژەبوو بەوەی کەرکووک چەقی کێشەی کوردە لە عێراق
بەڵام ئێستا وانییە، ئەوەی لەبیری حیزب و دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستان و لە خەیاڵدانی نوێنەرەکانی کورد لە بەغدایا، بوونی نەماوە، مەسەلەی کەرکووکە.
لێکەوتەی ئەم پشتتێکردنەی کەرکووکیش دەبێتە قۆناخێکی دیکەی مەترسیدار بۆ ئایندەی کەرکووک. ئەگەر ئەم وتارە و ئەو هاوارانەی ئێستای جووتیاران و گوندنشینانی کوردی کەرکووک حیزب و دەسەڵاتداران و نوێنەرانی کورد لە بەغدا بەخەبەر نەکاتەوە و کەرکووک نەکەنەوە بە چەقی کێشەی کورد لە عێراق، ساڵانی داهاتوو ژینگەیەک دروستدەبێت، دەبێتە قۆناخی دەستدرێژی لە کوردی کەرکووک. نەک بەو رێکارە رێکخراوانەی لەسەردەمی بەعسدا دژ بە کورد لە کەرکووک گیرابوونەبەر. بەڵکو ئەم قۆناخەی داهاتوو کورد دەکەوێتە بەردەم زوڵمی جۆراوجۆری رێکنەخراو.
بەشێوەی هەڕەمەکی سەرانە لە ماڵە کورد وەردەگیرێت، منداڵی کورد دەڕفێندرێت، کوڕیان بێسەروشوێن دەکرێ، دەستدرێژی دەکرێتەسەر ژن و کچیان. سەرچاوەی بژێوییان دەبڕدرێ، بەمەش رێگەی ئارەزوومەندانەی کۆچی ناچاری دەگیرێتەبەر تا کورد لە کەرکووک بەدوای شوێنێکی ئارامدا بگەڕێت، بەو هۆیەوە بێ دەرکردنێکی رێکخراو، کوردەکە ماڵی دەگوێزێتەوە بۆ ناوچەکانی دیکەی هەولێر و سلێمانی و دەبنەوە ئاوارە،
کوردی کەرکووک چی دەکەن، چۆن رێگە لەوە دەگرن کێشەکەیان و چارەنووسیان و شارەکە بەو ئاقارە بڕوات؟ بۆ دەستکەوتنی وەڵامی دروست، دەبێ چاوەڕێی زەمەن بکەین.
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق