پرۆفیسۆر بڕاندن ئۆلێری، پسپۆڕی زانستی سیاسییە لە زانکۆی پێنسلڤانیا لە ئەمریکا و شارەزای كاروباری كوردە. ئەو لە نزیكەوە چاودێری دۆزی كورد دەكات لە هەموو بەشەكانی كوردستان. بەهۆی شیكردنەوەی لەسەر ناكۆكییەكانی نێوان پارتە كوردستانییەكان و لێكۆلینەوەی رووداوەكانی كوردستان و هەڵوێستی وڵاتانی ناوچەكە و زلهێزانی جیهان، تێڕوانینەكانی لەسەر ئایندەی پارچەكانی كوردستان جێگەی سەرنجن.
لەو هەڤپەیڤینەدا كە رۆژی هەینی 24ی تەممووزی 2020 لەلایەن تۆڕی میدیایی رووداو لەگەڵی ئەنجامدراوە، سەرنجی ورد لەسەر دۆزی كورد بەگشتی، بەتایبەتیش باشووری كوردستان و چۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ حكومەتی فیدرالیی عێراق و دواڕۆژی رۆژئاوای كوردستان سەرنجی نوێ و جێگەی سەرنج دەخاتەڕوو:
رووداو: ئێوە لەو مانگەدا لە سەمینارێكدا لە واشنتن باسی دووبەرەكی كورد و كاریگەریی لەسەر بە ئامانج نەگەیشتنی كورد كرد. لەو باوەڕەدان كە دووبەرەكی و ناكۆكی ناوخۆیی بووەتە نەخۆشییەكی درێژخایەنی كورد؟
براندن ئۆلێری: دڵنیا نیم ئایا بەكارهێنانی وشەی "نەخۆشی" گونجاوە یان نا، بەڵام ئاشكرایە دابەشبوونی نێوخۆیی كورد زۆر درێژخایەنە. ئەگەر تێڕوانین و شرۆڤەی مێژوونووسانی سەدەی نۆزدە بخوێنینەوە، كورد وەك نەتەوەیەكی دابەشبوو، یان تەواو خێڵەكی باسكراوە. وادیارە لەسەرەتای ئەم سەدەیەوە، سەدەی بیستویەك، زۆر لەو دابەشبوونە مێژووییانە پشتگوێخران. كورد لە هەرێمی كوردستانی عێراق یەكیانگرت. پارتی كرێكارانی كوردستان PKK دەستیكرد بە پەیڕەوكردنی ستراتیژێكی زۆرتر سیاسی و كەمتر تووندوتیژ. هەل لە بەردەم كوردانی سووریا رەخسا، بەڵام بێگومان ئەوە بۆ كوردانی ئێران نەڕەخسا. ئەوەی بەلای چاودێرانی بیانییەوە سەرنجڕاكێشە، ئەوەیە كە چۆن بە ئاسانی دابەشبوونی نێوخۆیی كورد دەكرێ بتەقێتەوە و لەلایەن هێزە دەرەكییەكانەوە بەكاربهێنرێت. هەروەها ئەو هێزە دەرەكیانەش كە چواردەوری كوردستانیان داوە. ئەگەر كورد لە هەر بەشێكی كوردستان بیەوێ بگاتە ئامانجەكانی، پێویستە فێری پێكەوە كاركردن بێت لەگەڵ ئەوانیدیكە. سەركەتووانە هاوئاهەنگبن و لەسەر حیسابی كوردانی دیكە هەوڵ بۆ ئامانجەكانیان نەدەن.
رووداو: دووبەرەكی كورد زۆر ئاشكرایە. لەو باوەڕەدان ئەوە بەهۆی درێژەكێشانی بندەستیی كوردستان و نەتەوەی كوردە، یان هۆكاری دیكەی گرنگتر هەن؟
براندن ئۆلێری: بێگومان هێزە دەرەكییەكان، بەو دەوڵەتانەشەوە كە كورد وایاندەبینن بەدەستیانەوە گیریانخواردووە، هەموو هەوڵێك دەدەن بۆ قۆستنەوەی ناكۆكییە نێوخۆییەكانی كورد، بەڵام ئەو ناكۆكیانەی نێو كورد راستەقینەن و دەرەنجامیشیان هەیە. لەنێو هەرێمی كوردستان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان لە نێوەڕاستی نەوەتەكان شەڕی نێوخۆیان هەڵگیرساند. میراتی بەجێماوی ئەو شەڕە لە ساڵی 2017 خۆی دەرخست، كاتێك بەشێكی یەكێتی لەگەڵ بەغدا و ئێران دەستی تێكەڵكرد بۆ رێگرتن لە سەركەوتنی گشتپرسی. لەنێو سووریاش كورد دابەشبوون بەسەر بەرەی سەر بە PKK و بەرەی لایەنەكانی دیكە. ئەوەش مەترسییە، سەرەڕای ئەوەی ئۆتۆنۆمی رۆژئاڤا خۆی لەژێر مەترسی گەورەدایە، تەنانەت ئەگەر هاوپەیمانییەكی سەركەوتووش لەنێو كورددا هەبێت. PKK لەسەرووی هەموویانەوە دەیەوێ قۆرخكاری دۆزی كورد بێت لە توركیا. ئەوەش مانای ئەوەیە پارتە كوردییەكانی توركیا ناتوانن سەركەوتووانە خەڵك بەلای خۆیاندا رابكێشن. نزیكەی نیوەی كوردانی دانیشتووی توركیا دەنگ دەدەنە پارتە نەتەوەییە كوردییەكان. ركابەری نێوخۆیی لەنێو پارتە كوردییەكان و، شەڕیان لەپێناو دروستكردنی كاریگەری، بەشێوەیەكی کاریگەر هەموو بزووتنەوەیەكی كوردی لاواز دەكات.
رووداو: بەڵێ جارێكی دیكە دەگەڕێمەوە سەر سەمینارەكەتان، ئێوە مەترسی خۆتان لە دروستبوونی هەرێمی "سلێمانی ستان" لە سەمینارەكەدا نیشاندا. بۆچی وابیر دەكەنەوە كورد بەرەو پەرتبوونی زیاتر نەك یەكگرتن دەچێت؟
براندن ئۆلێری: پێموایە ئەو سەختییانەی لەنێو عێراق دروستبوون بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی كۆرۆنا و دابەزینی نرخی نەوت، هەروەها ئەو ناكۆكیانەی لەنێوان بەغدا و هەولێر هەن، هەموویان پێكەوە تەنگژەی زۆرتریان دروستكردووە لەنێوان بەغدا و كوردستان. لەنێو هەرێمی كوردستانیش هێشتا ناكۆكی چارەسەرنەكراو هەن كە دەگەڕێنەوە بۆ ساڵی 2017. بەشێكی یەكێتی نیشتمانی كوردستان، بۆ من وادەردەكەوێت، خۆشحاڵترە بەوەی خۆیان حوكمی سلێمانی بكەن نەك بەشێكبن لە هەرێمی كوردستان. بۆیە مەترسییەكی گەورە هەیە سلێمانیستان دروست ببێت. تاكە لایەن كە لەمە سوودمەند دەبن بێگومان عەرەبی بەغدا و حكومەتی ئێرانن. بۆیە چارەسەركردنی ئەو ململانێیەی كە لەنێوان هەولێر و سلێمانی هەیە گرنگە بۆ سەقامگیری هەرێمی كوردستان.
دابەشبوونی نێوخۆیی یەكێتی هۆكاری بنەڕەتی دووبەرەكییەكانی هەرێمی كوردستانە
رووداو: ئێوە وەك شارەزایەكی كاروباری كورد كە لە دوورەوە چاودێری ناكۆكی پارتە كوردییەكان لە هەرێمی كوردستان دەكەن، هۆكاری ئەو دووبەرەكییەی لە هەرێمی كوردستان هەیە بۆ چ دەگەڕێننەوە؟
براندن ئۆلێری: بە بۆچوونی من بنەڕەتیترین ناكۆكییەكان لە دوو سەرچاوەوە دێن: یەكەم، بێگومان بڕیاری ئێران و توركیایە بۆ قۆستنەوەی ناكۆكییە نێوخۆییەكانی كورد. هۆكاری دووەم، لەنێو هەرێمی كوردستان ئەگەر بگەڕێینەوە دواوە بۆ چەندین ساڵ لەمەوبەر دەبینین یەكێتی نیشتمانی كوردستان دابەشبووترین حیزبە. پێشتر باڵێكی جیابووەوە و بزووتنەوەی گۆڕانی دروستكرد. ناكۆكییە نێوخۆییەكانی نێو ئەو حیزبە و لاوازی و ترسی بەشێك لە سەركردایەتی ئەو حیزبە وایكردووە هێندە ترسیان هەبێ لەوەی پارتی دیموكراتی كوردستان ببێتە حیزبی یەكەم لە هەرێمی كوردستان كە ئامادەبن هاوپەیمانی لەگەڵ هێزەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان دروستبكەن بۆ ئەوەی دەسەڵاتی خۆیان بپارێزن. وەك هاوپەیمانیی لەگەڵ بەغدا و، هاوپەیمانیی لەگەڵ ئێران. كەواتە ئاستەنگەكە ئەوەیە كە یەكێك لە حیزبە بەهێزەكانی هەرێمی كوردستان دابەشبووە بەسەر چەند باڵێكدا و ناتوانێ خۆی وەك هێزێكی كاریگەر بهێڵێتەوە لەلای خەڵكی كورد. بە بۆچوونی من ئەو دابەشبوونە نێوخۆییەی یەكێتی هۆكاری بنەڕەتی دووبەرەكییەكانی نێو هەرێمی كوردستانە.
ئەگەری ئەوە هەیە سووریا و توركیا پێكەوە پڕۆژەی ئۆتۆنۆمی رۆژئاڤا لەنێوببەن
رووداو: دەمەوێ كەمێك بگەڕێمەوە دواوە بۆ ئەوكاتەی توركیا ئۆپەراسیۆنی بۆ سەر رۆژئاوای كوردستان دەستپێكرد، زۆر لە رۆشنبیران و سیاسەتڤانانی وڵاتانی رۆژئاوایی ساڵی رابردوو لەسەر پاراستنی رۆژئاوای كوردستان لە هێرشی توركیا هاوڕابوون، بەڵام دووبەرەكییەكی قوڵ لەنێوان پارتی یەكێتی دیموكراتی PYDو ئەنجوومەنی نیشتیمانی كورد لە سووریا ENKS هەیە، تەنانەت بە نێوانگیری ئەمریكاش هێشتا نەیانتوانیوە پێكبێن. ئێوە دواڕۆژی رۆژئاوای كوردستان چۆن دەبینن؟
براندن ئۆلێری: بەداخەوەم پاشەڕۆژی رۆژئاڤا لێڵ دەردەكەوێت. چەند ساڵێك لەمەوبەر وادەردەكەوت كە هێشتا ئەگەرێكی بەهێز هەیە كە كوردانی سووریا بتوانن دانوستاندنی ئۆتۆنۆمی لەگەڵ رژێمی سووریا بكەن. لەوانەبوو ئەوە دروستببێت، ئەگەر رووسیا و ئەمریكا بە هاوبەشی رێگەیان لە توركیا گرتبووایە هێرش بكاتە سەر رۆژئاڤا و رێگربووان لە داگیركردنەكەی، بەداخەوە ئەوەیان نەكرد. تەنانەت لەگەڵ هەبوونی ئەم هەڕەشە دەرەكییە گەورانەش لەسەر مان و نەمانی رۆژئاڤا، كوردانی سووریا هێشتا نەیانتوانیوە یەكبگرن. ئەوەی دەیڵێم بۆچوونی تایبەتی خۆمە. PKK هێزی زاڵە لەو ناوچانە. PKK بەدڵنیاییەوە بەدوای دەستگرتنی تەواودایە بەسەر ستراتیژ و سیاسەتی كوردیدا. PKK نەیتوانی بڕیاربدات كە كوردانی سووریا بە رێگەی خۆیاندا بڕۆن، جیاواز لە رێگەی كوردانی توركیا. ئەگەر PKK رێگەی بەوە دابووایە، بەڕای من هەلێكی كەم دەڕەخسا بۆ پاراستنی ئۆتۆنۆمی رۆژئاڤا. ئەوەی ئێستا هەیە، ستراتیژی PKK بیانووی دایە دەست توركیا بۆ ئەوەی بچێتە باكووری رۆژهەڵاتی سووریا، بەبێ بەرهەڵستییەكی گەورەی نێودەوڵەتی. لێرەدا گرنگە كە تەنیا لۆمەی كوردانی سووریا نەكەین. هۆكاری بنەڕەتی كە ئێستا ئەوان لەم ئاڵۆزییەدان، ستراتیژی شێواوی دۆناڵد ترەمپی سەرۆكی ئەمریكایە. سەرەتا بەڵێنی پاراستنی كوردیان دا. بێگومان سەلمێنرا كە ئەو بەڵێنە، بەڵێنێكی بەتاڵ بوو، دوای كشانەوەی ژمارەیەكی زۆری هێزەكانی ئەمریكا. لەبەرئەوەیە كە ئێستا كوردی سووریا تووشی ئەو ئاڵۆزیانە بوونە. بۆچوونی من ئەوەیە مەگەر شتێكی دراماتیكی رووبدات، جگە لەوە ئەگەری ئەوە هەیە رژێمی بەعسی سووریا و توركیا پێكەوە پڕۆژەی ئۆتۆنۆمی رۆژئاڤا لەنێوببەن.
ستراتیژی سەربازیی PKK لە توركیا سەركەوتوو نەبووە و سەریشناكەوێت
رووداو: ئێوە باسی حكومەتی توركیاتان كرد، من لەوێوە بەردەوام دەبم. ئێستا رەخنەیەكی تووند لە ناوەندە ئەكادیمی و میدیایی و تەنانەت لەلایەن زۆر لە سیاسەتڤانانی وڵاتانی رۆژئاواییشەوە لە دەسەڵاتدارێتی توركیا و ئەردۆغان دەگیرێت. لەو باوەڕەدان دەرفەتێكی باش لە ئایندەدا بۆ چارەسەركردنی كێشەی كورد لە توركیا دێتە پێشەوە؟
براندن ئۆلێری: ئەمە پرسیارێكی زۆر گرنگە. پێموایە هەموو حكومەتەكانی ئەوروپا لەوە تێگەیشتوون كە ئەردۆغان شكستی هێنا لە بەجێگەیاندنی بەڵێنی بەدیموكراسیكردنی توركیا. ئەمریكا تێبینی كردووە كە توركیا هاوپەیمانیی لەگەڵ رووسیا دروستكردووە بۆ كڕینی كەرستەی جەنگی. توركیا بەشێوەیەكی چالاك لە شەڕی نێوخۆی لیبیا تێوەگلاوە. باكووری سووریاشی داگیركردووە، واتە رۆژئاڤا. عەفرینی داگیركردووە. هێرشی كردووەتە سەر ئەو بەشەی هەموو جیهان بە باكووری عێراقی دەزانن و ئێمە بە هەرێمی كوردستانی دادەنێین. توركیا لەڕووی سەربازییەوە بڵاوەی بە هێزەكانی كردووە لە ناوچەكەدا. ئێستا كێشەی لەگەڵ هەموو دراوسێیەكانی هەیە. لەسەرەتای ئەم سەدەیەدا، پارتی داد و گەشەپێدانی توركیا پەیڕەوی لە سیاسەتی "سفر كێشە لەگەڵ دراوسێیەكان" دەكرد، بەڵام ئێستا كێشەی لەگەڵ هەموو وڵاتانی دراوسێی هەیە. لەسەرووی ئەمانەوە، ئێستا توركیا تووشی هەڵاوسانێكی گەورەی ئابووری بووە. لەم خاڵەدا، بەڕای من ئەردۆغان لە هەموو كاتێك زۆرتر مەترسی نەمانی لە دەسەڵاتدا لەسەرە. پرسیاری سەرەكی بۆ كورد ئەوەیە كە ئەم هەلە رەخسا چ بكەن؟ بە تێڕوانینی من ئاشكرایە كە ستراتیژی سەربازیی PKK لە توركیا سەركەوتوو نەبووە و سەریشناكەوێت. ئەوە بۆچوونی تایبەتی خۆمە. ئەگەر PKK ستراتیژییەكی ئاشتیانە پەیڕەوبكات لە توركیا، بەو مانایە نا كە دەستبەجێ چەك دابنێت، بەڵام ئەگەر پەیڕەوی لە ستراتیژییەكی ئاشتیانە بكات، پێموایە هەلی ئەوە دروست دەبێ، وڵاتانی رۆژئاوا، واتە ئەوروپا و ئەمریكا پشتیوانی لە دابینكرانی مافە دیموكراسییەكان بكەن لە توركیا.
دەرفەتی سەربەخۆیی بۆ كورد لە سووریا و عێراق دەڕەخسێتەوە چونكە هەردوو وڵات زۆر ناسەقامگیرن
رووداو: دەمەوێت كەمێك بگەڕێمەوە بۆ مێژوو، ئێوە دەزانن كە ئەو بەڵێنەی بە كورد درابوو بۆ دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان بەگوێرەی پەیمانی سیڤەر، لە پەیمانی لۆزان دا هەڵوەشایەوە. رۆژی 24ی ئەو مانگە یادی سەت ساڵەی مۆركردنی پەیمانی لۆزان بوو. توركیا هێشتاش بەو پەیمانە رازی نییە. لەوباوەڕەدان دەرفەتێك بۆ سەربەخۆیی كوردستان بێتە پێشەوە جارێكی دیكە؟
براندن ئۆلێری: بەڵێ پێموایە دەرفەتی دیكە دروست دەبێت. بەڵام دیار نییە ئەوە كەی روودەدات. دەزانین كە سووریا و عێراق لە ئاستێكی بەرزی ناسەقامگیریدان، زۆر ناسەقامگیرن. لەبەرئەوە دەرفەتی دیكە بۆ كوردانی سووریا و كوردانی عێراق دروستدەبێ بۆ ئەوەی ئۆتۆنۆمییەكی كارا بنیادبنێن بە جۆرێك ئەگەری بوونە دەوڵەتی سەربەخۆی بەدواوەبێت، بەڵام بۆ ئەوەی ئەوە رووبدات پێویستە كورد سەركەوتووانە دامەزراوە سیاسییەكانیان بنیادبنێن. لەگەڵ هەبوونی زۆرترین رێژەی هاوئاهەنگی لەنێو كوردان خۆیاندا و، هەروەها هاوئاهەنگی لەگەڵ كەمینەكانی دانیشتووی ناوچەكە بۆ ئەوەی كارەكەیان سەركەوتوو بێت. لەبارەی سەربەخۆیی كوردستانی توركیا، پێموایە ئەوە تاوەكو دێت ئەگەرەكەی كەمتر دەبێت. هۆكارەكەشی ئەوەیە دانیشتووانی كوردی توركیا، بەهۆی شەڕەكانی پێشتر و ستراتیژی راگواستنی خەڵك لەلایەن دەوڵەتی توركیاوە، ئێستا دانیشتووانی كورد لە سەرتاسەری توركیا بڵاوبوونەتەوە، زۆر زیاتر لە جاران. ئێستا كورد لە رۆژئاوای توركیا هەن، ژمارەیەكی زۆریان لە ئیستەنبوڵ دەژین. ئەوەش وادەكات ئەگەر دروستبوونی دەوڵەتی كوردی كەمتر ببێت. ئەمە بەو مانایە نییە كە هیچ دەرفەتێكیان بۆ ناڕەخسێت بۆ دروستكردنی جۆرێك لە ئۆتۆنۆمی لەو ناوچانەی توركیا بە باشووری رۆژهەڵات ناویان دەبات و، كورد ئەو ناوچانە بە باكووری كوردستان ناو دەبەن.
رووداو: بەپێی ماددەی 140ی دەستووری عێراق، دەبێ سنووری پارێزگاكانی عێراق رێكبخرێتەوەو كێشەی كەركووك و بەگشتی چارەنووسی 42%ی خاكی كوردستان لە عێراق یەكلایی بكرێتەوە. بە بڕوای ئێوە كورد ئێستا دەتوانێ چ بكات بۆ ئەوە، بەتایبەتی د.بەرهەم ساڵح وەك سەرۆككۆماری عێراق؟
براندن ئۆلێری: ئەمە پرسیارێكی باشە لە هەمانكاتدا پرسیارێكی قورسە. ئاشكرایە ئەمڕۆ پێگەی كورد زۆر لاوازترە بە بەراورد لەگەڵ سێپتێمبەری 2017. ئەگەر سەیری دەستووری عێراق بكەین، دەبینین كە ئەركی سەرۆككۆماری عێراقە كە وابكات دەستوور پێشێل نەكرێت. نەك تەنیا بەشێكی دەستوور، بەڵكو هەمووی بپارێزێت. پێویستە كورد پرسیارێكی عەقلانی لەخۆیان بكەن، سوودی هەبوونی سەرۆككۆمارێكی كورد چییە ئەگەر ئەو سەرۆككۆمارە هیچ شتێك نەكات بۆ پاراستنی دەستوور؟ بە بۆچوونی من زۆر گونجاوە كورد داوا لە سەرۆك بەرهەم ساڵح بكەن دەستپێشخەری روونی هەبێت بۆ چارەسەركردنی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان، بە كەركووكیشەوە. سەرۆككۆمار ئەو كەسەیە كە دەتوانێ لە رێگەی ئامرازی بەسوودەوە ئەگەری بەدیهاتنی چارەسەری ئاشتیانە و دیموكراسیانە بڕەخسێنێت. رەنگە لەم كاتەدا ئەمە سەركەوتوو نەبێت، بەهۆی دەرەنجامەكانی رووداوەكانی 2017ەوە. بەجۆرێک وا لە كورد بكات خۆیان لەگەڵ ئەو راستییە بگونجێنن كە بۆی هەیە نەتوانن كەركووك بگەڕێننەوە. لانیكەم بۆ ماوەیەكی زۆر درێژ. بە تێڕوانینی من لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە كورد هەرێمی كوردستانی ئێستا بەهێز بكەن. تاوەكو دەتوانن هەوڵبدەن سەركەوتوو بێت. بیكەنە شوێنێك كە سەرنجی كەركووك و ناوچەكانی دیكە بۆ خۆی رابكێشێت، بەجۆرێك بیانەوێ ببنە بەشێك لە هەرێمی كوردستان لە داهاتوودا.
رووداو: بەڕێز ئۆلێری، هێشتا دەستووری هەرێمی كوردستان نەنووسراوەتەوە. نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە وتاری دەستبەكاربوونیدا ئەوەی بە یەكێك لە كارە گرنگەكانی دانا، بەڵام هێشتا هیچ نەكراوە. دەستوور دەتوانێ هۆكارێكی كەمكردنەوەی پەرتەوازەیی بێت؟
براندن ئۆلێری: بەڕای من نووسینەوەی دەستوور هەلێك دەڕەخسێنێ بۆ یەكخستنی كورد لە هەرێمی كوردستان. بەڵێ كۆمەڵێك پرس و كێشە هەن لەنێو كورد، وەك هەموو نەتەوەیەكی دیكە، كورد ناكۆکی نێوخۆییان هەن لەسەر بنەمای ئایین، زمان، شێوەزار، چین و شتی دیکە. سەرەڕای ئەوەی نووسینەوەی دەستوورێك كە گونجاوبێ بۆ كوردستانی ئێستای نێو عێراق و دەوڵەتی سەربەخۆی كوردستان لە داهاتوودا. ئەوە بەشێكی گرنگە بۆ دروستكردنی یەكڕیزی لەنێو هەرێمی كوردستان. یەكێك لە پرسیارە بنەڕەتییەكان ئەوەیە ئایا هەرێمی كوردستان خاوەنی سیستمی سەرۆكایەتی بێت یان سیستمی پەرلەمانی كە تێیدا سەرۆكوەزیران و كابینەكەی دەسەڵاتی سەرەكی و جێبەجێكردن بن. بە بۆچوونی من دەكرێ ئەو پرسیارە یەكلایی بكرێتەوە، دەكرێ لە گشتپرسییەكدا بخرێتە بەردەم خەڵكی كوردستان. ئەگەر هەندێ كێشە هەبن كە حیزبەكان خۆیان نەتوانن چارەسەریان بكەن، ئەوە دەكرێ ئەو پرسانە بخرێنە بەردەم جەماوەری كورد بۆ ئەوەی ئەوان بڕیاری لەسەر بدەن. ئەگەر پرۆسەی نووسینەوەی دەستوور روون و كراوە بێت، بانگهێشتی بەشداری خەڵك بكات، هەل بۆ گەنج و پیر و ژن و پیاو بڕەخسێنێت بۆ ئەوەی بەشداربن لە بڕیاردان لەسەر ئەوەی حەزدەكەن كوردستانی داهاتوو چۆن بێت؟ ئەوە شتێكی ئەرێنی دەبێت. لە رێی ئەو كارەوە كورد خۆیان دەپارێزن لە هەر هەوڵێك، جا لەلایەن بەغداوە بێت یان هەر هێزێكی دەرەكی، بۆ لاوازكردنی هەرێمی كوردستان.
رووداو: ئێوە لەو باوەڕەدان رووبەری گەورە گرنگ نییە بۆ هەبوونی دەوڵەتێكی بەهێز، گرنگ بەهێزی ئابووری و یەكگرتوویی ناوخۆییە. هەرێمی كوردستان دەتوانێت ئەو شوێنە بێت كە نموونەیەكی وەك سەنگافورای تێدا بەدیبێت؟
براندن ئۆلێری: لەوباوەڕەدا نیم كوردستان بتوانێ وەك سەنگافورای لێبێت. چونكە بەداخەوە سنووری ئاوی و زەریایی لە دەوروبەر نییە. بەڵام پێموایە كوردستان دەتوانێ لەڕووی ئابوورییەوە سەركەوتوو بێت. روونە كە كراوەیە، بەشێوەی ئازاد كراوەیە بەڕووی وەبەرهێنانی بیانیدا. هەروەها ئێستا دانیشتووانی هەرێمی كوردستان خوێندەوارترن و كراوەترن بەڕووی وەبەرهێنەرانی بیانیدا. لەڕووی كشتوكاڵیشەوە ئیمتیازی زۆرترە بەراورد بە وڵاتانی دەوروبەر . پێشخستنی كەرتی كشتوكاڵ شتێكی نایاب دەبێت. ئێستا كوردستان بە رەوشێكی ئابووری خراپدا تێدەپەڕێت، بەدیاریكراویش بەهۆی دابەزینی نرخی نەوتە، بەڵام دەكرێ ئەوە وەكو دەرفەتێك بقۆزرێتەوە بۆ فرە سەرچاوەكردنی ئابووری. ئەوە كوردستان دەپارێزێت كاتێك نەوت چیدی وەك بەشێكی گرنگ لە ئابووری جیهان نامێنێتەوە. ئەوە لە داهاتوودا بەدیدێت. رەنگە 30 ساڵ بخایەنێت. لەو ماوەیەدا گرنگە كوردستان سەرچاوەی داهاتی دیكە بدۆزێتەوە جگە لە نەوت. ئەوە مانای ئەوە نییە واز لە نەوت و غاز بهێنن، بەڵكو پێویستە ئامادەبن بۆ فرە سەرچاوەكردنی داهات.
تەنیا ئەوە پێویستە كوردستان ماوەیەكی دیكە خۆڕاگربێت تاوەكو ئیدارەیەكی نوێ لە ئەمریكا دەستبەكار دەبێت
رووداو: بەڕێز ئۆلێری دواپرسیاری خۆم دەكەم، دەستووری عێراق لە ساڵی 2005دا هەندێ مافی بە كورددا، بەتایبەتی لە بواری وزەدا. بەڵام بەغدا ئێستا داوای هەموو نەوت و غازی هەرێمی كوردستان دەكات. بەڕای ئێوە دەبێ هەرێمی كوردستان چ بكات؟
براندن ئۆلێری: هەرێمی كوردستان نابێ دەستبەرداری هیچ مافێكی دەستووری خۆی بێت، مەبەستم دەستووری 2005ە. بەپێی ئەو دەستوورە كورد مافی ئەوەیان پێدراوە خۆیان كێڵگەی نەوتی نوێ هەڵبكەنن. هەر واشیان كردووەو سەركەوتووش بوون. نابێ واز لەو مافە بێنن، بەڵام پێموایە ئەوە دەهێنێ دانوستاندن بكەن و هەوڵی بەدیهێنانی رێككەوتنێك بدەن لەگەڵ عێراقی فیدراڵ بۆ دابەشكردنی داهاتی وڵات. رێككەوتنێك كە چەسپاوبێت، دوای هەر ماوەیەك نەتوانرێت گۆڕانكاری تێدا بكرێت، بەهۆی ئەو بڕیارە هەڕەمەكییانەوە كە دەدرێن. كورد دەتوانن دانوستاندن بكەن لەسەر دابەشكردنی دادپەروەرانەی داهات، دابەشكردنی روونی داهات. هەروەها پێموانییە ئەوە دژی دەستوور بێت، كە بیر لەوە بكەنەوە ئامادەكاری بكەن بۆ هەناردەكردنی هاوبەش لەگەڵ بەغدا. پاشان داهاتەكە دادپەروەرانە دابەشبكرێت. بۆچوونی من ئەوەیە پێویستە كوردستان تاوەكو دەتوانێ دەستبگرێ بە مافە دەستوورییەكانییەوە. لەكاتی دانوستاندن لەگەڵ بەغدا داكۆكی لەو مافانە بكات. بابەتەكە بەوجۆرە نییە كە پێگەی بەغدا زۆر بەهێزبێت، هەمیشە لەوێش دابەشبوون هەیە. سەرۆكوەزیرانی نوێ تۆمارێكی پاكی هەیە. هەروەها پێموایە بەمزووانە ئیدارەیەكی نوێ لە ئەمریكا دەست بەكار دەبێ بە سەرۆكایەتی جۆ بایدن. ئەوەش بەسوود دەبێت بۆ پاراستنی مافە دەستوورییەكانی كوردستان. كوردستان تەنیا پێویستە ماوەیەكی دیكە خۆی بگرێت تاوەكو ئیدارەیەكی نوێ لە ئەمریكا دەستبەكار دەبێت، واتە لە كانوونی دووەمی 2021.
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق