پەرلەمان، هەڵە گەورەكەی كورد

مەشخەڵ كەوڵۆسی

-

قسەی من لەسەر ئەوە نیە كە پەرلەمان و بودجە زۆرو لێشاوەكەی كە بۆخۆیانیان بڕیوەتەوە، بووەتە بار بەسەر خەزێنەی هەرێمی كوردستانەوە، هەروەها قسەش لەسەر ئەوە ناكەم كە داهاتی زۆر و بەلێشاوی پەرلەمانتارانی ئیستا و خولەكانی پێشوو، بووەتە سەرچاوەیەكی نائارامی سیاسیی و شڵەژانی دەرونی هاووڵاتییانی كوردستان.

بەڵام نایشارمەوە لەوەی سەرسامم بەیەك جورئەتی دامەزراوەی پەرلەمان و پەرلەمانتاران، ئەویش ئەوەیە، ئەوان بەردەوام توڕەیی و ناڕەزایی خەڵك دەبیستنەوەو پێیان دەگاتەوە، بۆچی لەبورجە عاجیەكانیان دانابەزن و بۆچی دەستبەرداری ئەو داهاتە زۆرە نابن كە خەڵكی توڕە كردووە؟ بۆچی هەوڵ نادەن نیگەرانییەكانی خەڵك بڕەوێننەوە و نەبنە سەرچاوەی نیگەرانی و گلەیی و توڕەیی هاوڵاتی؟.

سەرسامم و ناتوانم لەوە تێبگەم دەزگایەك كە خۆی یاسا بۆخۆی دابنێت، خۆی بڕیار لەموچە و ئیمتیازاتی ئەندامەكانی خۆی بدات، هەر خۆیشی ناتوانێت دەستبەرداری ئەو ئیمتیازاتە ببێت كە خۆیان زۆر باش دەزانن بەشێكی زۆری توڕەیی خەڵك لەو ئیمتیازە زۆرەی ئەوانە؟ ئەوان كەهەمیشە بیانو دێننەوە گوایە یاسا خانەنشینی و ئیمتیاز و موچەی ئەوانی ڕێك خستوە، ئایا هەرخۆیان یاساكەیان دانەناوە لە بەرژەوەندی خۆیان؟ هەرخۆشیان ناتوانن دەستكاری بكەن و هەڵی بوەشێننەوە؟.

سەرباری ئەو گلەییانەش، هێشتا من پێم وایە ئەوناتەواوی و گلەیی و نادادگەرییانەی ڕۆژانە بەهۆی پەرلەمانەوە شەقام جۆش دەدەن، دەرهاویشتە و لێكەوتەی كێشەیەكی گەورەترن، جەوهەری كێشەكە ئەوەنیە كە پەرلەمان و پەرلەمانتاران تاسەر ئێسك شەڕی دەرونی تاكی كورد ئەكەن و كوردستان وەك كۆمپانیایەكی بزنس دەبینن بۆ خۆ دەوڵەمەندكردن، بەڵكو ئەوەی باسكرا لێكەوتەی نەخۆشینە سەرەكییەكەیە. جەوهەری كێشەكە ئەوەیە پەرلەمان خۆی زیادەیە و كورد مادەم میللەتێكە خاوەنی دەوڵەت نیە، هیچ پێویستییەكی بە پەرلەمان نیە. بۆئەم ڕایەشم هەم پاساوی یاسایی و هەم پاساوی واقیعیش دەبینم.

بەڕای من ئەگەر هیچ گلەییەكیش لەسەر پەرلەمان نەبێت، هێشتا پەرلەمان بۆ كورد شتێكی زیادەیە و، بەهیچ شێوەیەك پاساو بۆ دامەزراندن و كاركردنی نیە. چونكە لە پێناسەی سیستەمە سیاسییەكاندا ئەوە بەڕوونی دیاریكراوە كە پەرلەمان بەشێكە لە جەستەی سیستەمی سیاسی (دەوڵەت!) و نیشانەی جیاكردنەوەی دەستەڵاتەكانە لەناو هەرەمی (دەوڵەت!)دا ئەركی یاسادانان و چاودێری كردنی دەستەڵاتی ڕاپەڕاندنە، دواجار بەهەرسێ دەستەڵاتە، یاسادانان و ڕاپەڕاندن و دادوەری، پەیكەری جیهازەكانی (دەوڵەت!) تەواو دەكەن. پرسیارەكە لێرەدا ئەوەیە: تۆ كە دەوڵەتت نیە، پەرلەمانت بۆچیە و دەتەوێت كام ئەركی دەوڵەتییانەت بۆ جێبەجێ بكات؟.

یانی تەنها بەسەیركردنی پێناسەی زانستیانەی پەرلەمان و پێگەكەی، دەگەینە ئەو ئەنجامەی كەپەرلەمان جیهازێكی گرنگی دەوڵەتە، بەڵام خۆ كورد دەوڵەتی نیە! ئیتر لێرەدا جەدەلەكە تەواو دەبێت!. پێویست ناكات باس لە سودەكانی تری پەرلەمان بكەین، بەڵكو پێویستە مشورێكی هەبوونی دەوڵەتەكە بخۆین.

كورد پەندێكی جوانی هەیە دەڵێت: لەماینی نەبوو، ئاخوڕی بەستوە! یانی تۆ كە ماینەكەت نیە، ئاخوڕت بۆچیە، تۆ تاكو ئۆتۆمبیلت نەبێت، گەراجت بۆچیە؟.

هاوكات ئێمە گەلی دیكە بەتەنیشتمانەوەن كە لەهەمان قۆناغی خەباتی ڕزگاری نیشتمانی و نەتەوەیدان، بۆنمونە فەلەستینییەكان، ئەوان لەبری پەرلەمان ئەنجومەنێكی یاسادانانیان هەیە لەپێناسەیشیدا دەلێت: ئەركەكانی پەرلەمان ڕایی دەكات!. مانای چی؟ مانای وایە تۆ كە دەوڵەتت نەبێت پەرلەمان بۆتۆ كراسێكی دەڵبە و بەبەرت ناكات!.

سەیری وردی ئەو پێناسەیە بكە" هەڵدەستێت بە ئەنجامدانی كارەكانی پەرلەمان". واتە ئەركە واقیعییەكانی پەرلەمان "وەك یاسادانان و چاودێری دەزگای جێبەجێكردن" ئەنجام دەدات، بەڵام ناوی پەرلەمان نیە، بۆ ئەوەی لەڕووی ئیجرائییەوە ڕۆتیناتی كاری پەرلەمانی، مەسەلەی بودجە، هەڵبژاردنی خولاو، ڕۆتیناتی تێپەڕاندنی یاسا و ڕێككەوتنەكان بەتایبەت لەگەڵ ئیسرائیلدا، ئاسانتر دەبێت و مەرج نیە ڕێكارەكان هەمان ڕێكاری پەرلەمان بن. چونكە فەلەستینییەكان زەرورن بەوەی بەخێرایی مامەڵە لەگەڵ پێشهاتەكاندا بكەن و كاری پەرلەمانیش ئەو خێراییە دەكوژێت و جاری واهەیە لەساڵێكدا چەند یاسایەك دەردەكەن!. میللەتێك لەخەباتی سەربەخۆییدا بێت، پێویستی بە خێرایی مامەڵەیە.

یەكێكی تر لە خاڵە پۆزەتیڤەكانی ئەو ئەزمونە، ئەوەیە ملكەچ نیە بۆ لۆژیكی دیموكراسی و هەڵبژاردن لەدانانی ئەندامەكانیدا، چونكە لە گەمەی دیموكراسیدا زۆرجار كەسانێك دەگەنە پەرلەمان كە كەمترین وشیارییان نیە بەرانبەر كاری پەرلەمان و مەسەلەكانی ئەمنی نەتەوەیی. بەڵكو كێ زیاتر بتوانێ جەماوەر بدوێنێ و بەمیزاجی جەماوەر زمانی با بدات، زیاتر چانسی چونە پەرلەمانی هەیە، ئەوەش بۆ گەلێك كە هێشتا لەژێر ستەمی داگیركەردایە زیانێكی زۆر گەورەیە.

بۆئەوەی ئەنجومەنی یاسادانان لەم مەترسیە وجودیە دووربێت، پێویست ناكات ناوی پەرلەمان بێت، بەڵكو بەگوێرەی كۆمەڵێك پێوەری زۆر هەستیار، بەڕێككەوتنی هێزە كاریگەرەكانی نێو كۆمەڵگە، كۆمەڵێك كەسی پسپۆڕ و شارەزا لەهەستیاری قۆناغی ڕزگاری نیشتمانی، لەئەنجومەنێكی یاسادانان كۆبكرێنەوە.

دواجار دەڵێم: ئەگەر سەیری نەخشەی سیاسی هەرێمی كوردستان بكەین لە 1992ەوە تاكو ئێستا، پەرلەمان لەهیچ كایەیەكدا نەبووەتە بەشێك لەچارەسەر، بەڵكو بەردەوام بەشێك بووە لەكێشە، ئەوەش ڕێك پێچەوانەی كاری پەرلەمانە وەك مەرجەعێكی یاسایی لەدنیا و كۆمەڵگە خاوەن دەوڵەتەكاندا.

بۆیە پێم وایە، پاساوی یاسایی، واقیعی، سیاسی هەیە بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمان وسپاردنی ئەركەكانی بەئەنجومەنێك كە كەسانی پسپۆڕ و كەسانی خاوەن بڕیار لەهەرێم ڕاستەوخۆ ئەندام بن تیایدا، ئەوەش بەشێكی زۆر گەورە لەنیگەرانییەكانی خەڵك هێوردەكاتەوە، كورد دەخاتە سەر شاڕێی چارەسەری زۆرێك لە قەیرانەكان. چونكە ئەو كراسە لەبەرخۆی دادەماڵێت كە پڕبەبەری دەوڵەت دروستكراوە نەك هەرێمێكی بێ سەروەریی! واتە هەڵە گەورەكەی نێو پرۆسەی سیاسی و خەباتی بەدەوڵەتبوون ڕاست دەكاتەوە. كراسێك بەبەری هەرێمێك دەدورێت و لەبەری دەكات و خۆی پێ دەڕازێنێتەوە.