ئەرسەلان تۆفیق
-
كۆكەرەوەی نازناوی جیاواز، پسپۆڕیی جیاواز، لە هەورامانەوە لە دایك دەبێت و لە بەغداد دەژی و هەر لەوێش زۆرینەی تەمەنی بەسەر دەبات، سەرووی سەد ساڵ تەمەنی بوو، بەڵام هێندە عاشقانەو عارفانە دەژیا هەستت دەكرد، گەنجێكی بەهرەمەندەو تازە هاتووەتە مەیدانەكەوە، ئەو دەیگوت: ئەدەب و شیعر نەبێت من دەمرم، كاتێكیش گوێێ لە دەنگی گۆرانییەكی هەورامی دەبێت دەست بە گریان دەگات، شارەزای فیقهی شافیعی و لەگەڵ ئەوشدا خۆی لە سیاسەت نەدا، هەرچی بەرپرسی عێراق بوو خواخوایان بوو نامەیەكی ئەویان بۆ بچێت بەڵام هەرگیز نەچووە بەردەم دەرگای كەسیان.
لەدایك بوون:
گەرچی یەكدەنگی نیە لە بارەی شوێنی لە دایكبوونیەوە بەڵام زۆرینەی سەرچاوەكان دەڵێن مامۆستا مەلاعەبدولكەریمی مودەڕیس لە بەهاری ساڵی 1901 لە گوندی تەکیەی سەر بەشارۆچکەی خورماڵ ، لە هەمان كاتدا ژمارەیەكیش دەڵێن لە گوندی –گوێزەكوێرەی مەریوان- هاتووەتە دنیاوە.
ناوی عەبدولکەریم محەمەد فەتاحە و سەرەتای خوێندنیی بە قورئان و پەرتوکە ئایینییەکان دەستپێکردووە و ساڵی 1913 سەرەتاکانی نەحو سەرفی خوێندووە، بۆ خوێندن ڕووی لە زۆرێك لە حوجرەكانی رۆهەڵاتی كوردستان و باشوور كردووە، لەسەرەتای هەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیهانیشدا لەمزگەوتی مەڵکەندی شاری سلێمانی نیشتەجێبووەو دەستی بەخوێندنی پەرتووکی شەرحی جامی کردووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری و لە ساڵی 1924یشدا لە ئاهەنگێکی فراواندا لەشاری سلێمانی مۆڵەی مەلایەتی وەرگرتووه.
بەرەو ئیشراق، بیارەی شەریف:
داوی ئەوەی دەبێتە وانەبێژ لە مزگەوتی نێرگسەجاڕی قەرەداغ و ناوبانگی زیاتر پەیدا دەكات، لەسەر داوای حەزرەتی شێخ عەلائەددین نەقشبەندی دەچێتە بیارە کە بە ئەزھەری کوردستان ناسراوە و ڕۆژانە سەدان کەس سەردانیان کردووە، لەوێوە دەستی بەوانەكان كردووە.
شارەزایانیش دەڵێن: نازناوی مودەڕڕیس بۆ مامۆستا دەگەڕێتەوە بۆ وانەبێژی خانەقای بیارە کە لەوێ بە ماوەی ٢٥ ساڵ خزمەتی زانست و فەرھەنگی کوردی کردووە. پاشان بەمەبەستی خزمەتی زیاتر ڕوو لە بەغداد دەكات و لەساڵی 1960 لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لەبەغدا بەناونیشانی مودەریس دامەزراوە، ژمارەیەكی زۆر فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووه، هەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.
مەلا عەبدولکەریمی مودەریس چەندین پەرتووک و بەرهەمی وەک نووسینەوەی ژیان و بەسەرهات و شیعری چەندین شاعیری وەک مەولانا خالید و شێخ عوسمان و سەراجەدینی بڵاوکردووتەوه، هەروەها چەندین شیعریشی لەژێر نازناوی نامی بڵاوکردووەتەوه، رۆڵێکی گرنگی هەبووە لە بەکوردیکردنی فیقهی ئیسلامی و تەفیسری قورئانی پیرۆز و تەجویدەکەیدا.
بڵاوکراوەکانی ئێجگار زۆرو نموونەیین:
نموونەی ژمارەیەک لە پەرتووکە بەنرخەکانی بەزمانی کوردی ئەمانەن:
یادی مەردان و دووبەرگ.
بنەماڵەی زانیاران.
ژمارەیەک پەرتووک لە بارەی شەریعەت و ئیسلامەوه، كە دیارترینیان شەریعەتی ئیسلامیە لە چوار بەرگی گەورەدا.
کۆمەڵە شیعری فەقێ قادری هەمەوەند.
تەفسیری نامی حەوت بەرگ. كە بریتیە لە شرۆڤەی تەواوی قورئانی پیرۆز.
مەکتوباتی کاک ئەحمەدی شێخ چوار بەرگ.
عەقیدەی مەرزیەی مەولەوی، كە بریتیە لە شەرحی عەقیدەی مەرزییەی مەولەویی.
كۆكردنەوەو ساغكردنەوەو شرۆڤی دیوانەكانی : نالی، مەولەوی، مەحوی و..
چەندین پەرتووکی دیکە بەزمانی کوردی و عەرەبی و فارسی نووسیوەو بڵاویکردۆتەوه.
یەكەم وتار بە كوردیی:
لە هەمان كاتدا یەكەم مەلا بووە كە بە كوردی وتاری هەینی خوێندووەتەوە، ئەوە لە كاتێكدا ژمارەك مەلای كوردیش هەبوون كە پێیان وابوو كە نابێت وتاری نوێژی هەینی بە كوردی بخوێنرێتەوەو تەنانەت هەندێكیان پێیان وابووە كە بەكارهێنانی هەر زمانێكی دیكە لە نوێژو وتاری هەینیدا دەبێتە هۆی هەڵوەشاندنەوەی نوێژەكەو قبووڵ نابێت.
موفتی و سەرۆكی زانایانی عێراق:
دیارە جەنابی مامۆستا مەلا عەبدولکەریمی مودەریس، لەبەر ئەوەی لەسەر ئاستی عێراقیش بە زانایەکی گەورە ناسرابوو و خاوەن فتوای ئایینی بووه، بۆیە چەندین ساڵ پۆستی سەرۆکایەتی رابطە علماء العراقی بەدەستەوە گرتبوو، لەوەش گرنگتر 3 هەزار زانای ئایینی سوننی مەزهەب کە لە هەموو پارێزگاکانی عێراق هاتبوون و لە بەغدا کۆبوونەوە، بەبێ بەشداریکردن و ئاگاداری خۆی جەنابی مەلا عەبدولکەریمی مودەریس بە سەرۆکی (الامانە العلیا للافتاء و التدریس و البحوث و التصوف) هەڵبژێراو، بەڵام لەبەر ئەوەی باری تەندروستی نالەباربووە رەتیکردبۆوه. سەرەڕای ئەوەی ماوەیەک ئەندامی کارای کۆڕی زانیاری عێراق - دەستەی کورد - بووه، هەروەها باوەڕپێکراوی کۆڕی زانیاری وڵاتی ئوردون بووه.
لە تەكیەی گەیلانییەوە:
لە تەكیەیەكی مزگەوتی گەیلانی لە شاری بەغدادەوە، بە جل و بەرگێكی سادەو ساكارو تەمەنێكی هەڵكشاوەوە توانیبووی دڵی ملیۆنەها خەڵك كەمەندكێش بكات، گەرچی ئەو شێخ نەبوو تا تەریقەتی هەبێت، كەچی فەقێ و مەلاكانی چواردەوری دەروێش ئاسا بەدەوری خۆی و كتێبەكانیدا خەریكی زیكردو تەهلیلە بوون.
ئەوانەی كە لە نزیكەوە دەیانناسی تا نزیكتر بوونایەتەوە زیاتریان خۆشدەویست، گەرچی خەڵكی خوێندەوارو پسۆڕەكان زۆر خۆشیان لەیەك نایەت و پەیوەندییان ساردوو سڕە بەڕم ئەوانەی كە مودەریسیان دەناسی زیاتر و زیاتر لێی نزیكدەبوونەوە، نوری زانستەكەی نەك هەر لەنێو كوردو عەرەبەكانی بەغداد بەڵكو ڕووناكیەكەی پەلی هاویشتبوو بۆ وڵاتە ئیسلامیەكان و تەنانەت بۆ مالیزیا و ئەندەنوسیاش.
وەك شارەزایان باسی دەكەن لەدوای ئیبن سەڵاحی شارەزوورییەوە كەسانێكی كورد بایەخی زۆریان بە زانستە قورئانی و فەرموودەییەكان نەدابێـت، تا مودەڕیس دەستپێدەكات و كتێب لە بارەی هەردوو بابەتەوە دادەنێت و دواتریش دەخرێـتە سەر زمانی كوردی بەناوی (ڕێگەی ڕەهبەر).
دكتۆر رافع كە بۆ ماوەیەكی زۆر موفتی عێراق بووە لەسەردەستی مامۆستا مودەریس وانەی خوێندووە، دكتۆر محمد الكبیسی و احمد الكبیسی و چەندانی دیكەش لەبەردەستی مامۆستا مودەڕیس دا چۆكیان داداوەو وانەیان خوێندووە.
بواری فیكری فەرامۆش كردووە:
رەخنەگرانی مودەڕیس پێیان وایە مامۆستا گەرچی توانای گەورەی هەبووە لە زۆر بواردا بەڵام بۆچی خۆی نەداوە لە بوارە فیكرییەكان، هەرچەندە لە زانستی كۆندا هەندێك بایەخی هەبووە بۆ زانستی فەلسەفەو بیركاریی، بەڵام قووڵ نەبووەتەوەو تەنها ڕواڵەتێكی گرتووە.
هەندێك باس لەوە دەكەن كەسێكی مەزهەبی بووە، خۆی بە مەزهەبی شافیعییەوە سەرقاڵ كردووە، هەرچەندە تواناكانی ئەو زۆر زۆر بووە، وەك دكتۆر مستەفا زەڵمی باسی دەكات تواناكانی مودەڕیس هیچی لە خودی ئیمام شافیعی كەمتر نەبووە، بەڵام جورئەتی نەكردووە خۆی وەك مەزهەبێك ڕابگەیەنێت. وەك شارەزایان باسی دەكەن،لە عەقیدەدا ئەشعەری و لە مەزهەبدا شافیعی و لە تەریقەتیدا نەقشبەندی بوو.
دووركەوتنەوە لە سیاسەت:
لەو سەردەمەدا كە ئیخوان موسلمین بە سەرۆكایەتی محمد محمود سەواف هاتە عێراقەوە مامۆستا مودەڕیس ئەو شێوازەی كارەی بەدڵ نەبووە، لەبەر ئەوەی بابەتی سیاسی تێكەوتووە.
یەكێكی دیكە لە كارە سەیرەكانی ئەوە بووە هەرگیز لە خەڵكی دەسەڵاتدارو سیاسیەكان نزیك نەبووەتەوە، هەرگیز نەبینراوە بچێتە بەردەرگای بەرپرسەكان، لەگەڵ ئەوەشدا زۆرینەی بەرپرسەكان لەسەر چۆك لەبەردەمیدا دادەنیشتن. لەسەردەمی حیزبایەتی و ململانێ سیاسیەكانی عێراقی و كوردیدا خۆی لەقەرەی هیچ یەكێك لەو بوارە سیاسیانە نەداوە.
بە بۆچوونی ئەوانەی كە مودەرسیان ناسیوە پێیان وابووە كە دەستئەنقەست خۆی لە بواری ئیسلامی سیاسی دوور خستوەتەوەو پێی وابووە بواری زانستی و فیقهی و ئەدەبییەكان خزمەتی زۆر دەكەن. هەروەها پێیان وایە وەرگرتنی تایبەتمەندی لە بوارێكدا نابێتە نەنگی و نوقسانی، لەگەڵ ئەوەشدا بەشێكی زۆری توێژینەوە زانستیەكانی زانكۆكانی كوردستان لە بڕوانامەی بەكالۆرێس و دكتۆردا، سەرچاوەكانیان بەرهەمەكانی مامۆستا مودەریس بووە، هیچ توێژینەوەیەكی ئەدەبی كوردی نییە یەكێك یان زیاتر لە سەرچاوەكانی كتێب و بەرهەمەكانی مودەڕیسلا تێدا بەكارنەهێنرابێت، شیعرێكی كلاسیكی كوردیی نییە شرۆڤەكار بێ منەت بووبێت لە زانست و توانای شرۆڤەی مودەڕیس و كاكە حەمەی كوڕیی.
تەنانەت باوەڕی وابوو كە شوێنكەوتووەكانی رۆژنامەو گۆڤاریش بخوێننەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەدا بوو كە كتێبە كۆنەكان و دیوانەكان بەدەستەوە بگرن.
ئەوانەی كە لێوەی نزیك بوون پێیان وابوو بە هیچ شێوەیەك خۆی لە سیاسەت نەدەدا، نەك هەر ئەوە باوەڕی بە خوێندنی زانكۆكان كەم بوو، لەبەر ئەوە بووە كە ناوبراو پێی وابوو ئەو زانستانەی كە ئەو سەرقاڵی بوو بەو شێوازە كۆنە بەسوودترەو مودەڕیس خۆی بۆیەكلایی كردبوویەوە بۆ وانەبێژیی و بابەتی ئەدەبی و زامانەوانی و شەرعی.
ئەگەر مودەڕیس نەبوایە كورد خاوەنی ئەو كتێبخانە گەورەیەی ئەدەب و مێژوو نەدەبوو، لە بوارەی فەرهەنگ وئەدەبیاتیشدا پانتاییەكی ئێجگار گەورەی داگیر كردووە، ئەو هێندە شەیدای ئەدەبیات بووە كە بە هۆكاری تەمەندرێژیی خۆی دەزانێت و دەڵێت: ئەگەر ئەدەبیات نەبوایە من زوو دەمردم.
دیوە ڕاستەقینەكەی مودەڕیس:
عالیە عەبدولكەریم مودرەیس (كچی مامۆستای موده‌ڕيس) هەندێك لە هەڵوێستەكانی ناو خێزانەكەی دەگێڕێتەوە " عالیە دەنوسێت:
1- لەدەوری پەنجاو چواردابوو كە جوڵانەوەی نیشتمانی پەروەری پەرەی سەندبوو رۆژ لەدوای رۆژ رۆڵەكانی گەلی كورد ئەبون بەپێشەنگ‌و ئەچوونە رێزی خەبات‌و تێكۆشانەوە.
كاكە حەمەم كە – بەحەمەی مەلا كەریم ناوی دەركردبوو- ئەویش یەكێك بوو لەو رۆڵە خەبات گێرانەو كەوتەژێر شاڵاوی گرتن‌و چنگی دوژمن‌و بەندكراو كەوتە ژێر باری ئازارو ئەشكەنجەوە، منیش كەخوشكی ئەوم كە ناوم عالیەیە. ئەو كاتە منداڵا‌و تازە بەرەو گەنجیەتی ئەرۆیشتم‌و بیری نیشتمان پەروەربوو خەبات گێڕان چوو بوە ناودڵا‌و خوێن‌و هەستمەوەو بەرگریم لەنیشتمان پەروەران دەكرد، بۆیە رۆژێك لەورۆژانە كەوا كاكە حەمەم بەندكرابوو، لەژێر باری ئازارو ئەشكەنجەدا بوو، وتم بەجەنابی باوكم: ئەرێ بابە گیان بۆچی هەوڵێك نادەی بۆ كاكە حەمەم لای ئەو پیاوەگەورانە كەوا دەسیان ئەڕواو لە حكومەتەوەو نزیكن، با كاكە حەمەم لەبەندیخانەو ئازارو ئەشكەنجە رزگار بێ، هەر كەوام وت: ( باوكم بەتوڕەییەوە هەڵسایە سەر پێوو پێی كوتا بەزەویداو بەرەو رادیۆكەمان رۆیشت‌و كووتای بەزەویداو وتی: سەری خۆم بۆ ئەو ناپیاوانە بۆبەردانی حەمە دانانەوێنم خۆ حەمە لەهاورێكانی زیاتر نییە. بچم بۆلای عومەر عەلی‌و هاورێكانی كەهەموویان ئاو لەكاسەسەری حەمەو هاورێكانیا ئەخۆنەوە. ئەوانە ئەیانەوێ هەركەسێی داوای ژیان‌وئاسودەبی بكاو دژی نا یاسابێ لەناوی بەرن . لەپێناوی مانەوەی خۆیانداو بەردەوامبوونیان لەحوكومدا، من هەرگیز شتی واناكەم!!
2- دووهەم هەڵوێستی باوكم:
لەشەستەكاندا بوو زەمان عەبدولكەریم قاسم بوو هەموو جەماوەر لەرۆڵەكانی تێكۆشەری عێراق رۆژ لەدوای رۆژ زیاتر ئەچوونە رێزی خەبات‌و تێكۆشانەوە بۆ پارێزگاری كۆماری نیشتمان‌و بەرەو پێشەوە بردنی، ئەو كاتە تازە گەنج‌و خوێن گەرم‌و جێگایەكی دیاریم لەناو تێكۆشەراندا هەبوو، دەورێكی باڵام هەبوو لەچالاكی نیشتمانپەروەریداو هەروەها دەورێكی باڵاشم هەبوو لەناو رێزی ئافرەتان‌و كچانداو لەریزی پێشەوە بووم، بۆیە دوژمنانی ئازاد بوو نیشتمان پەروەران رۆژ لەدوای رۆژ خەریكی رۆڵە خەباتگێڕەكانی گەلەكەمان بۆ گرتنی پیلاننانەوە بوون رۆژێك لەو رۆژانە ئێمەی ئافرەتان خەریكی گێرانی ئاهەنگێكی گەورەو قەشەنگ بەبۆنەی یادكردنەوەی چواردەی گەلاوێژەوە بووین، بەجۆرێك ئاهەنگەكە دەنگی دایەوە سەرنجی هەموو جەماوەری راكێشا، سەرپەرشتیكردنی ئەو ئاهەنگەش من بووم، هەرلەورۆژەشدا بوو بروسكەیەكمان بۆ هات كەوا دكتۆرە نەزیهە دلێمی كراوە بەوەزیری شارەوانی بۆیە ئەوەندەی دیكە ئاهەنگەكەمان قەشەنگ‌و جوان‌و رێك‌و پێك بوو، بۆ رۆژی دوایی من چووم بۆ بارەگای كۆمەڵی ئافرەتان پاش تۆزێ مانەوە ئەوەندەم زانی باوكم ناردی بەشوێنما كەبەزووترین كات بۆ ماڵ بگەڕێمەوە منیش خێرا گەڕامەوە بۆماڵ.
باوكم لەماڵبوو. بەڵام مات‌و بێ دەنگبوو، سەیرم كرد ماڵمان پرژو بڵاوەو كتێبی زۆر بڵاوبووەتەوە. بۆم دەركەوت هاتوون گەراون بەدوای شتی یاساغداو بۆگرتنی منیش. بۆیە باوكم لێم نزیك بویەوەو فەرمووی رۆڵە هاتوون بەشوێن تۆداو حەزم نەكرد من تۆ بدەم بەدەس ئەوانەوە پێم وتن: خۆم بۆتان ئەهێنم ئەوا من ئەرۆم عەرەبانەیەك – پەیتون- دەهێنم پێكەوە بۆ مەركەز ئەڕۆین بزانین چییان لێت ئەوێ.
باوكم عەرەبانەی هێناو سوار بوین منیش پەژارەو خەم دایگرتم نەك بۆ خۆم بۆ باوكم‌و لەدڵی خۆما وتم: ئاخۆ باوكم چیم پێ بڵێ‌وچیبكا بەرامبەر بەو خەڵكە دوا كەوتووەو بڵێ كەسەیری باوكم ئەكەن‌و ئەڵێن كچەكەی گیراوە. بیرم لەو شتانە ئەكردەوەو خەفەتم بۆ باوكم ئەخواردو سەرم دانەواندبوو. دڵم پڕ بوو لەخەم‌و پەژارە بۆ هەڵوێستی باوكم. بەڵام بۆم دەركەوت من بەپێچەوانە بۆ ئەم لێكدانەوەی دڵم چو بووم.
هەر ئەوەندەم زانی جەنابی باوكم وەك پیاوێكی خاوەن هەڵوێستی جوامێرانە و خۆگرانە رووی تێكردم‌و فەرموی: رۆڵە بۆچی واسەرت دانەواندو وە؟! بۆ چیت كردووە؟! وا وەرت بەرداوە!!؟ ورە بەر مەدەو ئازابەو نەترس، واپێت ئەڵێم ناوی كەس نەهێنی ئەوەی پێویست بێ بۆم بكرێ لەرێیی رزگار بونتا ئەیكەم تۆ چیت كردووە؟
ئیتر بەدەم ئەم هەڵوێستە پیاوانەی باوكمەوە گەیشتینە مەركەزو منی دا بەدەس مەركەزەوە وتی: هاپێم وتی: ئیتر خۆی گەرایەوە منیش زۆر خەمبار بووم نەك بۆ خۆم بەڵكو بۆ باوكم!
بۆ چەند رۆژێ لەكەركوك تەوقیف كرام پاشان بەكەفالەت بەربووم بەڵام پاش چەند رۆژێكی تر دوو بارەگرتمیانەوە ئەم جارەیان جێگا كەم زۆر ناخۆشبوو بەڵام خۆگر بوم‌و بڕوام بەهەڵوێستی خۆم بوو.. وەهەڵوێستی پیاوانەی باوكیشم لەجاری پێشوو زیاتر بەهێزتر بوو!! بۆ چەند رۆژێكی تر لەژورێكی زۆر ناخۆشدا تەوفیق كرام‌و پاشان بردمیان بۆلێكۆڵینەوەو پرسیار لێكردنم هەر چییان لێپرسیم جەسورانە جوابم ئەدانەوەو ئەموت هیچم نەكردووە لەچاكە زیاتر خەبات و تێكۆشانمان كردووە بۆ پارێزگاری كۆمارو وڵات بۆجێ ئێوە پارێزگاری وڵات ناكەم؟ رقتان لەكۆمارە؟! كە وام وت سەرەنجیان راكێشراو وتیان برۆ ئازادكرای باوكیشم لەو كاتەدا لێم دوور نەبوو و گوێی لەپرسیارو وەڵامەكانی من بوو. بەوجۆرە بەربووم.
3- سێهەم هەڵوێستی دیكەی پیاوانەی باوكم كەهەرگیز لەیادم ناچێ ئەمەبوو!؟!
لەساڵی دوو هەزارو چوار دابوو جەنابی باوكم لەشێخ عەبدولقاردی گەیلانی بوو، لەوساڵەدا لەمانگی هەشتی ئەوساڵەدا باوكم وەفاتی كرد. پایەی لای خوای گەورە بەرزبێ ئێمە هەموومان لەكاتی ناشتنی تەرمی پیرۆزیا لەوێ بوین واتە لەمزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لای خوای مەزن پایە بەرزبێ. ئامادەی ناشتنی تەرمەكەی بووین لەگەڵا ئەو هەمووخەڵكە دڵسۆزو بەوەفایانەداو ئەگریان. ژنانی كوردی گەڕەكی باب الشیخ بەزۆری لەو كاتەدا لەوێ بوون‌و زۆر بەسۆز ئەگریان‌و ئەیان وت: ئیتر كێی باوكمانبێ؟ كێی وەكو مامۆستا مەلا عەبدولكەریم فریامان ئەكەوێ؟
لەهەموو گیرو گرفتێكا هەر ئەو بوو هەمیشە بەدەنگمانەوە ئەهات! بەندەش كە كچی ئەو زاتە بووم‌و هەر وەكو ئەوان ئەگریام، بەڵام ئەوان نەیانزانی كەمن كچی ئەوم پرسیم لەو ژنانە كەوایان وت: وتم مامۆستا مەلا عەبدلكەریم فریای چیتان كەوتووە؟ لەوەڵاما وتیان: ئێمە هەشتاكاندا سەدام ئەنفال كردنی بۆ دەركردبووین و هیچ پەنایەكمان نەبوو تاهاواری بۆ بەرین، پەنامان بۆ مامۆستا هێناو پێمان وت شتێكی وا هەیە چارمان چییەو ئەبێ فریامان كەوی، ئەویش ئاو بەچاوەكانیا هاتە خوارەوەو پاش تۆزێ بێ دەنگی رووی تێ كردین‌و فەرمووی : جامن چیم پێ ئەكرێ ئێمەش وتمان لەتۆ زیاتر پەنامان نییەو ئەبێ چارەمان بكەی! ئەویش پاش تۆزێ بێ دەنگی فەرمووی: ئەوەی لەدەسمیێ ئەیكەم ئەگەر داواكەمیان قبوڵا نەكرد ئەوا لەپێش ئێوەدا سواری زیلەكەئەبم بامنیش لەگەڵ ئێوە دا زیندەبەچاڵا كرێم!! ئیتر ئێمە هەڵساین‌و رۆیشتین مامۆستاش دوای ئێمە نامەیەكی نوسیبوو بۆ سەدام‌و داوای رزگاركردنی ئێمەی كردبوو وەوتبووی ئەگەر ئەم كوردانە ئەنفال كەن ئەوا من لەپێش ئەواندا سواری زیلەكە ئەبم!! ئیتر لەبەر ئەوە كەمامۆستا پیاوێكی ئایینی‌و زانایەكی گەورەو ناودار لەدنیای ئیسلامیدادا بوو. نەیانتوانی بوو ئەویش ئەنفال كەن‌و ئێمەیان عەفو كردو مامۆستا هەواڵەكەی بۆ ئێمە ناردەوە‌و ئێمەیش بەئەنجامی نامەكە دڵمان ئارام بوو.
4- چوارەم هەڵوێستێكی تری پیاوانەی باوكم.
لەدەوروبەری نەوەو پێنجا بوو، وتییان مامۆستا مەلا عەبدولكەریم لەلایەن سەددامەوە خەڵات كراوە خەڵاتەكەش ئۆتۆمبیلێكی سۆپەرە. ئێمەیش هیچمان نەدیوەو ئاگامان لەهیچ نییە.
ئێمە بەلامانەوە سەیر بوو لەتەمەنی باوكما هەتا وەفاتی كرد لەهیچ لایەنێكەوە بەتایبەتی لەیەكێكی وەكو سەددامی خوێ، رێژەوە هیچ خەڵاتێكی وەرنەگرتووە لەئازارو ئەشكەنجەی دەروونی زیاتر.
باوكم من زۆر خۆش ئەویست‌و زوو زوو بۆ خزمەتی ئەڕۆیشتم هەرلەدورەوە بانگی ئەكردم ئەیفەرموو وەرە كچم دەستێك بخەرە ناوسنگمەوە ئیتر منیش نزیك ئەبومەوە لێوو باوكم دەسی ئەكرد بەقسەی خۆش‌و منیش گوێم ئەگرد لەقسەخۆشەكانی‌و بۆ چەند جارێك وتبوو ئەیوتەوە یاخوا رۆڵە گیان لەپێش منا بمری. منیش ئەموت بابەگیان بۆچی؟! ئەیفەرموو رۆڵە ئەگەر من لەپێش تۆ دا بمرم ئەترسم ژیان تۆ ناخۆش بێ. منیش ئەموت: دەی بابەگیان دۆعا بكە باهەردوكمان پێكەوە بمرین چونكە ئەگەر تۆ لەپێش منا بمری ئەوا من خەفەتی زۆر بۆ تۆ ئەخۆم ئەگەر منیش بمرن ئەوا تۆ خەفەت ئەهۆی بۆمن. جا كەوابوو دوعا بكە باهەر دوكمان پێكەوە بمرین ئەوا هیچكاممان خەفەت ناخۆین!! ئەویش ئەیفەرمووئاخر رۆڵەگیان من حەز ئەكەم زیاتر بژیم تازیاتر خزمەتی خەڵك وئایینی بكەم..!
ئیتر قسەی خۆش زۆرمان كردو زیاتر بەخۆما بەرموومەوە بۆیە وتم: بابە گیان بیستوومە خەڵات كرابوبوو خەڵاتەكەت وەرنەگرتووە.بۆچی وەرت نەگرت؟! هەر كەواموت زۆر لێم توڕە بوو و فەرمووی: جارێ تر قسەی وانەكەی ئەتەوێ لەم دوایییە تەمەنما ببم بەبەرتیل خۆر؟ ئەوان خەڵاتی كەس بەخۆرایی ناكەن ئەگەر مەرامێكیان پێ نەبێ ئەگەر من خەڵات لەوان وەرگرم ئەبێ ببم بەئەڵقە لەگوێیان و هەر چیم پێ بڵێن ئەبێ من بەگوێیان بكەم . من هەرگیزاو هەرگیز ئەم جۆرە شتانەم لەكەس وەرنەگرتووەو وەرناگرم منیش لەدوای قسەكان جەنابی باوكم وتم: بابە گیان توڕە مەبە لێم منیش هەزار جار ئەڵێم دەست خۆشبێ ئەوانە بەبێ مەلاحەت خەڵاتی كەس ناكەن.
چێژی ئەدەبی:
دكتۆر رەوف عوسمان لە گێڕانەوەیەكدا لەبارەی ئاستی مامەڵەكردنی مامۆستای مودەڕیسەوە دەنوسێت: ئەوەندەی من لە مەجلیسەكانی رامابم هەمیشە ڕەفتارو وەڵام‌و پەیڤەكانی لە ئاست خەڵكە جیاوازەكاندا بەقەدەر خۆیان بوو، زۆر جار لە ئاست میوانێكی گوندنشینی نەخوێندەوار دا بەجۆرێك ئەئاخاوت وات دەزانی یەكێكی چون خۆیەتی، جاریش هەبوو لەگەڵ ڕۆشنبیر‌و زانا گەورەكاندا بەجۆرێك دەپەیڤا كەرێوشوێنیان پیشانبدات، یەكێك لە خەسڵەتە گرنگەكانی ئەم زاتە ئەو مەوسوعیەتەیە كە لە هەموو بوارەكاندا ئەسپی خۆی تاو داوەو لەوەدەچێت دوای ئەم‌و مەسعوود موحەممەد ئەو جۆرە مەوسوعیانە لەنێو كوردا نەمابن، هەزار ئەفسوس! هەندێك جار دەچووم بۆ شێخ عەبدولقادری گەیلانی بۆ سەردانی‌و ئامادەی مەجلیسە فرەكانی دەبووم‌و چێژو سوودی تایبەتم لێ وەردەگرت، ئەو هەموو ڕووناكبیرو مەلاو خوێندكاری باڵاو دكتۆری زانكۆیە بەبێ جیاوازی ڕەگەز دەهاتنە خزمەتی‌و لەبوارەكانی نحو، صرف، بلاغە، شرع، منطق، فرائض، كلام…پرسیاری پێچەڵا پێچ‌و قورس قورسیان لێ دەكردو وەڵامی هەمویانی ئەدانەوە، جار هەبوو كێشەی شەرعی‌و قەزائی گەورەیان بۆ دەهێناو ئەویش داوای مۆڵەتی لێ دەكردن، دیارە پێویستی بە رامان‌و فەتوای تایبەتی هەبوو. جارێكیان لە نێوان هەردو نوێژی مەغریب‌و عیشادا لە خزمەتیا دانیشتبووم، میلی ڕادیۆكەم دەگێڕا، بەڕێكەوت چوە سەر گۆرانیەكی هەورامی خۆش كە ئەگەر بەهەڵەدا نەچوبم گۆرانی (هەی یاران یاران ) بوو، مامۆستا فەرمووی بیوەستێنە‌و دەنگیبدەرێ، مەگەر ئەم گۆرانیە ئاو بكات بە دڵدا، وانیە شێتە؟! منیش وتم چۆن وانیە؟! مامۆستا لەبەر خۆیەوە گۆرانیەكەی دەوتەوەو خەریك بوو شاگەشكە بێت لە خۆشیدا.
وەفات:
کەسایەتی گەورەی ئایینی و ئەدیب و زانای گەلەی کورد مامۆستا مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لەتەمەنی 104 ساڵیدا لە کاژمێر 12ی شەوی 29 لەسەر 30-08-2005 لە شاری بەغدای پایتەختی وڵاتی ئێراق کۆچی داوییکرد.
گەرچی ئەو بە جەستە كۆچی دوایی كردووە بەڵام شوێندەستەكانی لە مامۆستایانی زیندوو، بەرهەمەكانی شاهێدی دەری ئەو ڕاستییەن كە ئەو مرۆڤێك بوو لە شكڵی خۆر، ئەگەر رۆژێك ئاواش ببێت ، ئەوا ڕۆژی دوایی دووبارە بە هەناسەیەكی نوێوە دێتەوە.
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق