دوای ئاگرەكەی شارەوانی هەڵەبجە؛ گەڕانێك بە دوای بەڵگەنامە سوتاوەكاندا

-
لەوكاتەوەی عوسمان بایز بە دوای ڕاییكردنی مامەڵەكانیەوەیەتی "چەند مانگێك تێپەڕیوە" بەڵام هیچی بۆ نەكراوە و تائێستاش نە ئەو و نە كەسی تر نازانن؛ بەڵگەنامە فەرمییەكانیان لە ‌ناو ئاگرەكەی شارەوانی هەڵەبجەدا، بوو بە خۆڵەمێش یان نا.

مامەڵەكەی عوسمان بۆ زەوییە كشتوكاڵییەكەیەتی لە هەڵەبجە، لە پێش سوتانی شارەوانییەوە دەستی داوەتێ، زیاد لە جارێكیش دوای ئەو ڕووداوە بەدەمیەوە ڕۆیشتوە، بەڵام هەموجارێك بێ هیوا گەڕاوەتەوە.

ئەو ڕووداوەی عوسمان و بەشێك لە هاوڵاتیانی هەڵەبجەی دوودڵ كردووە، لە 22ی ئابی 2020دا بوو، كاتێك لە درەنگانی شەودا سەرۆكایەتی شارەوانی و بە تایبەت بەشی دۆسیەكانی سوتێنرا.

سەرەتای ئەو ڕۆژە، بە خۆپیشاندانێكی هێمنانەی خەڵك بۆ داواكارییەكانیان دەستیپێكرد، هەر ئێوارەش بە ئارامی كۆتاییهات، تا لە شەودا ناڕەزایی سەریهەڵدایەوەو هەر زوو گۆڕا بۆ بارگرژی؛ لە كاتژمێر 9 تا 12 شەو، ژمارەیەك كەس بەناوی خۆپیشاندانەوە هێرشیانكردەسەر شارەوانی و چەند فەرمانگەیەكی دیكە.

خەڵك لە چی دەترسێت؟

عوسمان بایز، كە دانیشتوی هەڵەبجەیە و پێش سوتانی دۆسیەكان، سەردانی شارەوانی كردووە بۆ ڕاییكردنی مامەڵەكەی، دەڵێت "چەند جارێك دوای سوتانی بەشی دۆسیەكان چومەتە شارەوانی، بەڵام لەبەر ئەوەی تازە باڵەخانەكە سووتابوو دەوامیان ڕاگرتبوو".

هەر لە دوای سوتانی دۆسیەكان، بەهۆی توشبونی چەند فەرمانبەرێكی بەڕێوەبەرایەتییەكە بە ڤایرۆسی كۆرۆنا، بۆ ماوەی نزیكەی 20 ڕۆژی تر دەوامی شارەوانیی ڕاگیرابوو، بەڵام ئێستا فەرمانبەران دەستیان بە دەوام كردۆتەوە.

"لەم ڕۆژانەشدا كە دەوامیان دەستپێكردەوە دووبارە سەردانم كردن، بەڵام وتیان جارێ ناتوانین كاروبارەكانی هاوڵاتیان بەڕێبكەین، وتیان سەرقاڵی ڕێكخستنەوەی فەرمانگەكەین" عوسمان بایز بۆ پەرەگراف وای وت.

بەپێی بەدواداچونەكانی پەرەگراف؛ ترسی بەشێك لە خەڵك بۆ سوتانی بەڵگەنامەو مامەڵە فەرمییەكانی وەك تاپۆ و ئەولەویاتی دیكەی زەوی‌و موڵكەكانیانە لە ئاگرەكەی شارەوانیدا.

كوێستان ئەكرەم، سەرۆكی شارەوانی هەڵەبجە وتی "ئێمە هەموو هەوڵێكمان داوە بەزووترین كات كاروباری هاوڵاتیان ڕاییبكەین و كەمترین كێشەیان بۆ دروستبێت، ئێستا هەفتەی چوار ڕۆژ بە شێوەی سەرە (تەناوب) لە شارەوانی دەوام دەكرێت، واتە دوو ڕۆژی فعلی".

دۆسیە سوتاوەكانی شارەوانی

دوای سووتانی بەشی دۆسیەكانی شارەوانی، دەنگۆی ئەوە بڵاوكرایەوە هەندێك لەو دۆسیەیانەی تێدایە كە پێشتر كێشەیان لەسەر بووە و بەهۆیەوە سەرۆكی پێشوی شارەوانی لەكارەكەی لابراوە.

"تائێستا ڕوون نییە ئایا كامانەن ئەو دۆسیەیانەی سوتاون، دەبێت هاوڵاتیان سەردانمان بكەن و كە داوای دۆسیەكانیان دەكەن ئەوكات دەزانین كامە سوتاوە و كامە ماوە"، كوێستان ئەكرەم بۆ پەرەگراف وادەڵێت.

بەڵام لە ڕاگەیەنراوی چالاكوانانی هەڵەبجەدا، كە ڕۆژێك دوای ڕووداوەكە بڵاوكرایەوە، گومان لەو بابەتە كرابوو، گومانەكە تا ئێستاش بەردەوامیی هەیە، بەگوێرەی ئەو زانیاریانەی لەم بەدواداچونەدا دەست پەرەگراف كەوتن، تائێستا حەوت تۆمەتبار لەسەر ڕووداوی سوتانەكە دەستگیركراون.

پەرەگراف لە زاری سەرچاوەیەكی ناو پۆلیسی هەڵەبجەوە زانیویەتی، ئەو ڕاپۆرتەی لەلایەن داواكاری گشتی هەڵەبجەوە نوسراوە دەربارەی ڕووداوە، باسی ئەوەی تێدا كراوە كە دۆسیە سوتاوە بینراوەكان لە ڕۆژی دوای ڕوداوەكەدا بریتیبوون لە دۆسیەی تاكەكەسیی فەرمانبەران و بەشێكی كەمی دۆسیەی زەوی و زار و موڵكایەتی بوون.

لە ڕووداوەكەدا زیاتر لە شەش هەزار دۆسیە سوتاون، گەڕاندنەوەی ئەو دۆسیەیانەش كاتێكی زۆریان دەوێت.

سەرۆكی شارەوانی وتی "گەورەترین كێشە كە لە ئەنجامی سوتانی ئەو دۆسیەیانەدا دووچارمان بووەتەوە، بریتییە لە پەكخستنی ئیشەكانمان، بە شێوەیەك ئەگەر كاروباری هاوڵاتییەك پێشتر بە مانگێك ڕایی كرابێت ئێستا لەوانەیە ساڵێكی پێبچێت، چونكە ئەگەر دۆسیەكان لای ئێمە سوتابێت، دەبێت نوسراو بۆ فەرمانگە پەیوەندیدارەكان بكەین و ئەوان دۆسیەكانمان بۆ بنێرن؛ ئەمەش كاتێكی زۆری دەوێت".

"هیچ دۆسیەیەك لەناو ناچێت"

بە پێچەوانەی گومانەكانەوە، دەربارەی سوتانی ئەو دۆسیەیانەی كێشەیان لەسەرە، سەرۆكی شارەوانی دەڵێت، هیچ دۆسیەیەك بەهۆی ئەو ڕوداوەوە لەناو ناچێت.

"شارەوانی تاكە لایەن نییە كە بڕیار لەبارەی زەویی و زارەوە دەدات، هەر نوسراوێك دێتە شارەوانی لە فەرمانگەكەی تر وێنەی لێ وەردەگیرێت، هەر دۆسیەیەكیش لە شارەوانی دەچێتە دەرەوە لە فەرمانگەكەی تر كە بۆی دەنێردرێت دەپارێزرێت".

كوێستان ئەكرەم زیاتر ڕونیكردەوە "سروشتی كاری شارەوانی وایە، بە تەنها ناتوانێت بڕیار لەبارەی تەرخانكردن و پێدانی زەوییەوە بدات، بۆیە هەر دۆسیەیەك لای ئێمە هەبوبێت وێنەی هەمان دۆسیە لە فەرمانگەكانی تریش هەیە".

ئەو نمونەی ئەوەدەهێنێتەوە ئەگەر دۆسیەی هاوڵاتییەك لە شارەوانی سوتابێت، نوسراو بۆ فەرمانگە پەیوەندیدارەكان دەكەن، تا وێنەیەك(كۆپیی) دۆسیەكە كە لای ئەوانیش هەیە بۆیان بنێرن، "ئەمە ڕێكارێكی ناچارییە و كاتی زۆری دەوێت، بەڵام پێویستە هاووڵاتییان بزانن كە هیچ دۆسیەیەك بە سوتانی لە شارەوانیی، لەناونەچووە".

گومانێكی دیكە

ڕۆژێك دوای ڕووداوەكە؛ خدر كەریم، سەرۆكی پێشوی شارەوانی هەڵەبجە ونبوو، ئەوەش گومانێكی دیكەی هێنایەسەر سوتانەكە، تا دوای سێ ڕۆژ لە بێسەروشوێنبونی، خدر كەریم لە دەشتاییەكی دەوروبەری هەڵەبجە دۆزرایەوە.

لەوكاتەوەی دۆزراوەتەوە، سەرۆكی پێشوی شارەوانی، هیچ لێدوان و چاوپێكەوتنێكی لەگەڵ میدیاكاندا ئەنجامنەداوە.

گومانەكە ونبونی ناوبراوی دەبەستەوە بە ڕووداوی سوتانی شارەوانییەوە.

لەو سەروبەندەدا، ژمارەیەك لە چالاكوان و كەسایەتییەكانی هەڵەبجە بەیاننامەیەكیان بڵاوكردەوە، بە ڕوونی باسلەوەدەكەن سوتاندنی دۆسیەكانی شارەوانی كارێكی "پیلان بۆ داڕێژراوە و ئامانج لێی لەناوبردنی دۆسیەكانی گەندەڵی بووە".

بۆچوون و هەڵوێستی ئەو چالاكوانانە لە كاتێكدایە، ساڵی 2015 چەند دۆسیەیەكی شارەوانی هەڵەبجە برانە بەردەم دادوەرو دەركەوت "شارەوانی بە نایاسایی چەندین زەویی و موڵكی لەسەر خەڵكانێك تاپۆكردووە كە شایستە نەبوون"، هەر ئەوكاتیش خدر كەریم لە سەرۆكایەتی شارەوانی دورخرایەوە.

دوای دورخستنەوەی خدر كەریم وازی لە ئەندامێتی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان هێناو پەیوەندی بە پارتی دیموكراتی كوردستانەوە كرد.

ئەو دۆسیەیانەی دەوترێت كێشەیان لەسەر بووە بریتیبون لە؛ دابەشكردنی زەوی بەسەر كادیری حزبەكاندا، دابەشكردنی زەوییەكانی ناوچەی پیشەسازیی بەسەر كەسانێكدا كە یاسا و ڕێنماییەكان نایانگرێتەوە، دابینكردنی زەوی بۆ دوو پڕۆژەی نیشتەجێبوونی كەسوكاری شەهیدانی سەر بە پارتی بەبێ ئیفرازكردن، دابینكردنی زەویی بۆ بارەگای لقی ١٢ی پارتی بەبێ ئیفرازكردن و چەندین دۆسیەی تر.

كوێستان ئەكرەم وتی "هەندێك قسە هەیە دەڵێن دەستێك هەبووە لەپشت سوتانی دۆسیەكانی شارەوانییەوە، بەڵام ئەمە ئەگەر ڕاستیش بوبێت كارێكی نەزانانە بووە"، سەرۆكی شارەوانی جارێكیتر جەختیكردەوە "ئەو دۆسیەیانە لە فەرمانگەكانی تریش هەن... هیچ دۆسیەیەك بەهۆی سوتانییەوە ون نابێت".
-
بەڵێن عزەت میكە، ئەم بنكۆڵكارییەی ئامادە كردووە لە چوارچێوەی خولێكی ڕاهێنانی چڕی ڕۆژنامەوانیی ماڵپەڕی پەرەگراف كە وەزارەتی دەرەوەی ئەڵمانیا پاڵپشتی دارایی كردووە.

پەرەگراف- بەڵێن عزەت میكە