عوسمان گوڵپی
-
ساڵ لەدوای ساڵ بۆشایی نێوان دەسەڵات و هاوڵاتیان فراوانتر دەبێت، تاك دوور کەوتۆتەوە لە دەسەڵات و خەڵکیش ئەم سیستمە حکومڕانیە بەهی خۆی نازانێت، بۆیە بۆشایی نێوان خەڵک و دەسەڵاتی هەرێم زۆر فراوان بووە، ئەم فراوانیە بە جۆرێکە کە دەکرێت بە دابڕان لێی بڕوانین، کاتێك سیستمی حکومڕانی و هاوڵاتی لەیەك دابڕان ئیدی لە هیچ جێگایەکدا یەك ناگرنەوە ڕوو بەڕوو بوونەوە نەبێت، بۆیە دابڕانی نێوان خەڵکو دەسەڵات لە ئێستادا زۆر مەترسیدارە چ بۆ دەسەڵات و چ بۆ قەوارەی هەرێمی کوردستان، لە کاتێکدا ئەوەی گەیاندویەتیە ئێرە دەسەڵاتە نەك خەڵك.
ئایا خەڵك باوەڕی بە خەباتی مەدەنی ماوە؟
مامەڵەکردنی دەسەڵات لەگەڵ خۆپیشاندانەکان کە هەندێك جار لە هەولێر و دهۆك سەریان هەڵدەدا و بەشێوازێکی بچڕ بچریش لە پارێزگای سلێمانی دەورووبەری، گەر سلێمانی بە نمونە وەرگرین، لە پێنج ساڵی ڕابردوودا تەنها مامۆستایانی ناڕازی ٨٧ خۆپیشاندانی فراوانیان ئەنجامداوە، وێڕای چەندین ناڕەزایی گروپی تر، جگەلەوەی ١٠ ڕۆژی تەواو لەبەردەم دادگای سلێمانی خێمە هەڵداراو، ئەوە بۆ ڕانیە و گەرمیان و هەڵەبجەو شارەزووریش دروستە.
وێڕای ئەوەی کە حیزبی دەسەڵات بەدەم هیچ خواستێکەوە نەهات، لە چەندین وێستگە مامۆستایان و گەنجەکانی توندی زیندان کردوو و کۆتایی ناڕەزاییەکانیش بەڕشتنی خوێنی گەنجەکانمان هات، بە تەنیشت هەموو ئەمانەوە ناڕەزایی توێژە جیاوازەکان لێرەو لەوێ سەر هەڵدەدات تا دوا ناڕەزایی کە خوێندکارانی زانکۆ بوون.
لە ئێستا زۆرینەی خەڵك هیچ باوەڕێکی بە خەباتی مەدەنی نەماوە و پێی وایە کە ئەم دەسەڵاتە نە لە فشار تێدەگات و نە مل بۆ خەباتی مەدەنی دەدا، باوەڕ نەبوون بە خەباتی مەدەنیش ڕاستەخۆ باوەڕ بوون بە توندوتیژی و شۆڕش زیاد دەکات، بۆیە لە ئێستادا زۆرینەی هاوڵاتیانی کوردستان بەتایبەت لە دەڤەری سلێمانی و هەڵەبجە و گەرمیان و ڕاپەڕین، باوەڕیان بە شۆڕشی جەماوەی هەیە نەك خەباتی مەدەنی، ئەم قسانەشم لە گیرفانم دەر نەهێناوە، فەرموون با سەرنجی ئەم داتایە بدەین:
شۆڕشی جەماوەری لە پلەی یەکەمدایە
بۆردی توێژینەوەی ستراتیژی پلاتفۆڕمی کوردستان بۆ پرسە نیشتمانیەکان، لە مانگی ٩ی ٢٠٢١دا ڕاپرسیەکی ئەنجامدا کە لە مانگی١٠دا خستیەڕوو و تیایدا ٤٢٥٨ کەس بەشداریان تێداکردبوو لە پارێزگاکانی(سلێمانی ، هەولێر، دهۆك ، هەڵەبجە، کەرکوك).
ئەم ڕاپرسیە لە ١٧ پرسیار پێکهاتبوو، لە پرسیاری ژمارە نۆدا هاتووە
( پێتوایە گۆڕانکاری لە چ ڕێگایەکەوە دەکرێت؟).
بژاردەکان بۆ هەڵبژاردن ئەمانە بوون
١-هەڵبژاردن. ٢-خۆپیشاندان و ناڕەزایی جەماوەری. ٣-شۆڕشی جەماوەری. ٤-کودەتای سەربازی
لە ئەنجامی ڕاپڕسیەکەدا کە ٤٢٥٨ کەس بەشدار بوون بەم جۆرە وەڵامیان دابوویەوە
پارێزگای سلێمانی
لە وەڵامەکانی ئەم پارێزگایەدا هاوڵاتیان باوەڕبوونیان بە شۆڕشی جەماوەریە بۆ گۆڕانکاری لە پلەی یەکەمدایە، پاشان کودەتای سەربازی، پاشان هەڵبژاردن و کەمترینیش خەباتی مەدەنیە.
بەپێی ئەم ڕاپرسیە بێت لەوانەی بەشداریان کردوە لە پارێزگای سلێمانی بۆ گۆڕانکاری باوەڕیان بە شۆڕشی جەماوەری و کودەتای سەربازی هەیە، نەك هەڵبژاردن و خەباتی مەدەنی.
پارێزگای هەولێر
لە پارێزگای هەولێریش شۆڕشی جەماوەری لە ڕیزبەندی یەکەمدایە و هەڵبژاردن لە ڕیزبەندی دووەم و کودەتای سەربازی لە ڕیزبەندی سێهەم دایە، خەباتی مەدەنی بۆ گۆڕانکاری ئاخری ڕێزبەندیەکەی گرتووە.
بەپێی وەڵامەکانی ئەم پارێزگایە بێت، باوەڕ بوون بە شۆڕشی جەماوەری لە پلەی یەکەمدایە و باوەڕبوونیان بە خەباتی مەدەنی لە ئاخری ڕیزبەندیدا، جیاوازیەکەی لەگەڵ سلێمانی کودەتای سەربازیە کە لە هەولێر لە ڕیزبەندی سێهەمدایە و لە سلێمانی دووەم.
پارێزگای دهۆك
لە پارێزگای دهۆك ئەنجامەکە جیاوازە و باوەڕ بوون بە هەڵبژاردن بۆ گۆڕانکاری لە ڕیزبەندی یەکەمدایە و شۆڕشی جەماوەری لە پلەی دووەم و کودەتای سەربازی لە ڕیزبەندی سێهەم و خەباتی مەدەنی لە کۆتای ڕیزبەندیەکەدایە.
بەپێی ئەنجامەکانی ئەم پارێزگایە بۆ ئەوانەی بەشداری ڕاپرسیەکەیان کردوە، هەڵبژاردن بە ڕێگای گۆڕانکاری دەزانن و دوای ئەویش شەڕشی جەماوەری، بەڵام خەباتی مەدەنی وەك ئەو پارێزگاکانیتر لە کۆتایدایە.
پارێزگای هەڵەبجە
بەپێی ئەنجامی ڕاپرسیەکە شۆڕشی جەماوەری لە ڕیزبەندی یەکەمدایە و کودەتای سەربازی لە ڕیزبەندی دووەم و هەڵبژاردن سێهەم و خەباتی مەدەنی کۆتایی ڕیزبەندیەکە.
هەڵبژاردن و ڕاستی ئەو داتایەی سەرەوە
دوا هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق کە ١٠/١٠/٢٠٢١ ئەنجامدرا، ئەوەی ڕوون کردوە کە هاوڵاتیان باوەڕیان بە هەڵبژاردن وەك کەرەستەی گۆڕانکاری نەماوە، زۆرترین بەشداری لە دهۆك بووە و کەمترینیش لە سلێمانی و هەڵەبجە بوو کە ٪٣٧، کە ڕێك لەگەڵ ڕاپرسیەکەدا یەكدەگرێتەوە ئەوە جگە لەوەی لەو ڕێژەی بەشداریەش ڕێژەی سوتاندنی دەنگ زۆر ڕێژەیەکی بەرزبوو.
ئەو داتایانەی سەرەوە و ئەنجامی کۆتا هەڵبژاردن پێمان دەڵێت، خەڵکی هەرێمی کوردستان ناڕازی و توڕە و نیگەرانە، پێماندەڵێت خەڵك باوەڕی بە هەڵبژاردن و خەباتی مەدەنی نەماوە، بە پێچەوانەشەوە خەلک لە ڕووی دەرونیەوە ئامادەیی قبوڵکردنی کودەتاو شۆڕشی هەیە، نەك ئامادەیی قبوڵکردنی هەیە بەڵکو باوەڕی تەواوی وایە کو شۆڕشی جەماوەری و کودەتای سەربازی ڕێگاکانی گۆڕانکارین نەك هەڵبژاردن و خەباتی مەدەنی.
لێرەدا پرسیارە جدیەکە ئەوەیە، ئایا شۆڕش و کودەتا و توندوو تیژی ڕێگاچارەکەیە؟ ئەم ڕێگایانە دەمانگەیەننە کوێ؟ دەسەڵات بۆ هەڵبژاردنی بێ متمانە کردوو بۆچی بەدەم خەباتی مەدەنیەوە نەهات، تا خەڵك بێ هیوا بوو و باوەڕی گەشتە شۆڕش و کودەتا؟
باوەڕبوون بە توندوو تیژی تەواوی ئەزموونەکە ناخاتیە بەردەم مەترسی؟ ئایا بێدەنگی ئیستای خەڵك ڕازی بوونە یان چاوەڕوانی دەرفەت؟
من باوەڕم وایە بێدەنگی ئێستای خەڵك ڕازی بوون نیە، بەڵکو بێدەنگی بەرلە دەنگێکی جدی گەورەیە، ئەم بێدەنگیە چاوەڕیی دەرفەتکردنە، واتە هاوڵاتیان بۆ هەنگاونان بۆ گۆڕانکاری لە دەرفەتێك دەگەڕێت کە ئەوەی باوەڕی پێیەتی بۆ گۆڕانکاری بیکاتە کردار کە شۆڕشی جەماوەریە، سەبارەت بە کودەتاش خەڵك هەر دەستپێشخەریەکی سەربازی بۆ گۆڕانکاری لە نێو خۆی حیزبەکاندا بە زەبری هێز و چەك قبوڵ دەکات و پێی وایە لە هەڵبژاردن و خەباتی مەدەنی باشترە، بەتایبەت ئەم بۆچوونە لە سلێمانی و هەڵەبجەو دەوروبەریدا هەیە.
یەکێتی و پارتی لە ئێستادا دۆخەکەیان لە پێشچاوە و هەڵبژاردن تاڕادەیەك بەرچاوی ڕووناك کردنەوە و دەبێت شۆکی کردبن، کە من پێموایە ئەگەرچی پارتی زۆرینەی کورسی عێراقی بردوە بەڵام دەبێت لە هەموان زیاتر ترسی لە کەمی ڕێژەی بەشداری خەڵك هەبێت و زیاتر ڕاچلەکی بێت، یەکیەتی وێڕای مەترسی لە کەمی بەشداری خەڵك و کەمکردنی دەنگەکابنی، مەترسی کێشە نێوخۆییەکان و هەڵگەڕانەوەی هاوکێشەکەی هەیە، بۆیە بە هەرجۆرێك بیری لێ بکرێتەوە هەر دەبێت ترسی جدی هەبێت لە لەدەستدانی هەموو شتێك.
کۆتا قسە
من باوەڕم وایە توڕەیی و ناڕەزایی و شۆڕشی جەماوەری بە بیرکردنەوەی سەربازیانە ڕێگەی پێ ناگیرێت، چونکە هەمیشە توڕەیی خەڵك کاتێك یەك دەگرێت هیچ بەربەستێك ڕایناگرێت تەنها قوربانیەکان زیاد دەکات، بەتایبەت کاتێك تەریب دەبێت بە خواستێکی دەرەکی بۆ قبوڵکردنی گۆڕانکاری لە ناوچەکەدا، بۆیە هێز و توندوتیژی ڕێگری ناکا لە شۆڕش و توڕەیی بەڵکو بیرکردنەوەی دروست بەرامبەر بە مەترسیەکان و هەندێك هەنگاوی خێرای هیوابەخش دەتوانێت ببێتە ڕێگر، دەبێت هەندێك هەنگاوی جدی ئەوەندە کاریگەریان هەبێ کە لە ئێوارەی شۆڕشیدا ببنە هۆی ئەوەی ڕوو نەدات، چونکە دواجار توندوتیژی و شۆڕش و کودەتا ڕێگا دروستەکە نین و تەنها ڕێگای ناچارین، بۆیە هەر هەنگاوێك خەڵك لە گرتنە بەڕی ڕێگای ناچاری دوور بخاتەوە و هەنگاوێك لە گۆڕانکاری جدی نزیك بکاتەوە، باشترین و عاقڵانەترینی ئەم قۆناغەن، گەورەترین هۆکاری توڕەیی خەڵك ئەو جیاوازیە تەبەقیە گەورەیەیە کە لە نێوان سودمەندانی دەسەڵات و هاوڵاتیاندا دروست بووە
ئەم نووسینە دەرککردنە بەو مەترسیەی لە ئایندەدا دەکرێت ڕووبدات و بە ڕوونی بڵێین بەڵێ خەڵك لە شۆڕش و کودەتا و توندووتیژیەوە نزیکترە تا هەڵبژاردن و فشاری مەدەنی بەتایبەت سلێمانی و دەوروبەری.
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق