هێرش عبدلرحمن
-
چەند دەیەیەك زیاترە عێراق لە گێژاودایە، بەهۆی بەرژەوەندییە دەرەكییە دژ بە یەكەكان لەلایەك و بوونی میلیشیا جیاوازەكان كە لەلایەن زلهێزە ناوچەیی و نێودەوڵەتییەكانەوە پشتیوانی دەكرێن بۆ ئیستغلالكردنی سەرچاوەكان لە لایەكی ترەوە. بەڵام جگە لەم دوو فاكتەرە دەرەكیە، هۆی سەرەكی ئەم بارودۆخەی عێراق فاكتەری ناوخۆییە كە ئەویش بەهۆی نوخبە سیاسییەكانی ئەو وڵاتەن كە لەڕادەبەدەر گەندەڵن و بەرژەوەندیی خۆیان لە پێشەوەی بەرژەوەندییە نەتەوەییەكان دادەنێن. دوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام حسێن لە ساڵی ٢٠٠٣ خەڵكی عێراق هیواخواز بوون بۆ هەبوونی سیاسەتێك كە چاودێری بەرژەوەندی گشتی بكات. بەڵام ئەم چاوەڕوانیانە بەدی نەهاتوون و ژیانی عێراقییەكان لە دۆخێكی گێژاوی بێكۆتاییدا گیری خواردووە. ناسەقامگیری سیاسی وەك یەكێك لە دەرەنجامەكانی دوای 2003 كە خەڵك بەدی دەكەن هۆكارەكەی پرسە تائیفی و نەتەوەییەكان و دەستێوەردانی هێزە دەرەكییەكانە لەناو كاروباری ناوخۆی وڵاتدا كە ڕەگ و ڕیشەی زیاتر داكوتیوە. ئەم فاكتەرانەش زۆر و كەم هۆكاربوون بۆ لاوازیی ئابووری و سیاسی و خراپی سیستمی سیاسی وڵات.
عێراق لە پرسە دیموكراسییەكانیشدا، بۆ نموونە، لە كاتی ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكان و لە پێكهێنانی حكومەتیشدا ناسەقامگیری و گرژی سیاسی بەخۆیەوە بینیوە. ئەمە جگە لەوەی هەوڵی ئێران و ئەمەریكا بۆ ڕاگرتنی باڵانسی نێوانیان كێشەی بۆ عێراقییەكان دروست كردووە. لەم هەڵبژاردنەی دواییدا هەمان سیناریۆ هەستی پێدەكرێت و نزیكەی ٩ مانگ دوای هەڵبژاردنەكان هێشتا خەڵكی لە چاوەڕوانی پێكهێنانی حكومەتی نوێدان، بەڵام پەرلەمان هێشتا ناتوانێت سەرۆكی دەوڵەت و سەرۆكی حكومەت هەڵبژێرێت بەهۆی جیاوازی ئایدیۆلۆژیای سیاسی نوخبە سیاسییەكان و دەستوەردانی دەرەكی و ململانێی هێزە ئیقلیمی و جیهانییەكان.ئەم دۆخە چەقبەستووە وای لە عێراقییەكان كرد ئەنجامی هەڵبژاردنەكان بە ساختەكاری یان هەوڵ بۆ چاككردنی دەرەنجامی هەڵبژاردنەكان وەسف بكەن. هەر بۆیە دوای بێ ئومێد بوون، هەموو لایەنە پەیوەندیدارەكان داوای هەڵبژاردنێكی نوێ دەكەن كە دوور بێت لە دەستێوەردانی ناوخۆیی یان ئیقلیمی یانیش نێودەوڵەتی. ئێستا ئەو ڕاستییە شاراوە نییە كە عێراقییەكان بی دوودڵی پێیان وایە ڕكابەریی نێوان نوخبە سیاسییەكان بۆ دەسكەوتە و پەرلەمانیش وەك دامەزراوەیەك شوێنێك نییە بۆ خزمەتكردنی جەماوەر بەڵكو میكانیزمێكە بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە جۆراوجۆرەكان.
خەڵكی ئێستا لەو بڕوایەدایە لەبری ئەوەی یاسا و ڕێسا دابنرێت بۆ خزمەتی جەماوەرو دەوڵەت لێی سوودمەند بێت، ئەوا لایەنە دژ بە یەكەكان زیاتر سەرقاڵی ئەوەن كۆی پرۆسەی دیموكراسی بخەنە خزمەتی خۆیانەوە. یاسادانەران ناتوانن دەرچەیەك بدۆزنەوە بۆ ڕزگاربوون لەم دۆخە چەقبەستووە و گەڕاندنەوەی دەوڵەت بۆ سەر ڕێڕەوی ڕاست چونكە لایەنە سیاسییەكان لەبەر بەرژەوەندیی خۆیان ناگەنە رێككەوتن.
جگە لەوەش، بەو پێیەی پەرلەمان ئەكتیڤ نییە، ئەو پڕۆژە یاسایانەشی كە بڕیارە تەواو بكرێن هێشتا تەواو نەكراون و بودجەی نیشتمانیش رانەگەیەندراوە و پەسەند نەكراوە. ئەم چەقبەستووییە وایكرد سەركردە سیاسیەكانی ئێستای عێراق پشتگیریی گشتی لەدەست بدەن. پێش ئەم چەقبەستووییەی ئێستاش، زۆربەی خەڵك دەنگیان نەدا چونكە بۆچوونیان وابوو كە هەڵبژاردن هیچ لە بارودۆخەكە ناگۆڕێت و سیاسییەكان یان كاندیدەكانیش شیاوی ئەوە نین هەڵببژێردرێن چونكە خزمەت بە خۆیان دەكەن نەك خەڵكی و دڵسۆزی نیشتمان و هاوڵاتیانی وڵاتەكەش نین.لە ڕاستیدا كشانەوەی سەدر لە پەرلەمانی عێراق و دووركەوتنەوەی دەرفەتێك دەڕەخسێنێت بۆ بەدەستهێنانی زۆرینەی پەرلەمانی لەلایەن ئەو حزبە سیاسییانەوە كە ئێرانییەكان پشتگیریان دەكەن.
ئەم دەستلەكاركێشانەوەیە عێراق دەخاتە سەر ڕێگەیەكی نادیار و تەمومژاویی. وەك لایەنێكی سیاسی پڕ جەماوەرو یەكێك لە دەسەڵاتدارترین سەركردەی وڵاتەكە، لایەنگرانی سەدر بە ئیستغلال كردنی كەسایەتی كاریزماتیكی سەدر خۆیی و ڕادەی جەماوەریی ئەم سەركردەیە لە نێو خەڵكدا بە ئەگەرێكی زۆرەوە وەك ئۆپۆزسیۆن كار بۆ ڕووخاندنی حكومەتی نوێی داهاتوو دەست پێدەكات. سادەترین جوڵە ئەوەیە كە هەوڵ دەدات خەڵك بۆ سەر شەقامەكان بهێنێت لە دژی بەرزبوونەوەی نرخەكان و بێكاری و هەڵاوسان كە زیاتر ئاشتی و سەقامگیری ناوچەكە تێكدەدات.
لەم سۆنگەیەوە نەمانی ئاشتی لە ناوخۆی وڵات دەرگای دەستێوەردان بۆ ئێرانییەكان دەكاتەوە بۆ ئەوەی بەرژەوەندیی گەورەتر لەوەی ئێستایان لەسەر ئاستی ناوچەكە بەدەست بهێنن. وەك دەرەنجامێكیش زیادبوونی هەژموونی تاران مەترسییەكی گەورە دەبێت بۆ سەر ئیدارەی بایدن، كە دواجار ڕەنگە دەرگا بۆ داگیركارییەكی دیكەی بیانی لە عێراق بكاتەوە. ئەگەر دۆخی ئێستا بە هەمان شێوە پەرە بسەنێت ئەو ڕۆژە ئەوەندە دوور نییە كە واشنتۆن جارێكی دیكە لە بەغدا خۆی ببینێتەوە. سەرەنجام پێویستە خەڵكی عێراق لە ئێستاوە بڕیار لەسەر داهاتووی خۆیان بدەن. ئەگەر بەهێز بوەستن لەبەردەم سەركردە گەندەڵ و خراپەكاندا ئەوا ئەگەری گۆڕانكاری دەبینرێت. پێویستە خەڵك دەسەڵاتی خۆیان پیشانی سەركردە گەندەڵەكان بدەن بۆ ئەوەی بیریان بخەنەوە كە ئەوان بەرپرسیارن لە ژیانی هاوڵاتیان. پێویستە خەڵك هێزی خۆیان بزانن بۆ ئەوەی لەبەردەم فەرمانڕەوا خراپەكاندا بوەستن لە مێژووی عێراقدا ئەمە یەكەم جار نییە كە سیاسەتمەداران لە پێناو بەرژەوەندییەكانی خۆیاندا دەوڵەت ناسەقامگیر دەكەن، پێویستە خەڵك بەهای خۆیان بزانن و سیاسەتمەدارە گەندەڵەكان لە سیستەمی سیاسی كەنارگیر بكەن.
جەماوەر، بەبێ گوێدانە بیروباوەڕی ئایینی و سیاسی و بیركردنەوەی شەخسی پێویستە ئەمڕۆ دەست بە خەبات بكەن، كە دواجار پەرە بەو هێزە دەدات كە پێویستە بۆ ئایندەی خۆشگوزەرانی عێراق. ئەگەرنا بۆ هەتا هەتایە لە ژێر سەركوتكردنی بوكەڵە ناوخۆیی و دەرەكییەكان دەمێننەوە.
*ئەم نوسینە بە زمانی ئینگلیزی لە پلاتفۆرمی گۆڤاری میدیەمی ئەمریکی بڵاوکراوەتەوە
ليست هناك تعليقات
إرسال تعليق