وەزیری داد: دادگەی فیدراڵیی عێراق رۆڵی ململانێیەکانی هەولێر و بەغدا هەبووە

وەزیری دادی هەرێمی کوردستان بڕیارەکەی 15ـی شوباتی 2022ـی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق لەبارەی دۆسیەی نەوتی هەرێمی کوردستان وەکو "نەبوو" هەژمار دەکات و دەڵێت: "هیچ پاڵپشتییەکی دەستووری و یاسایی نییە." هەروەها دەڵێت: "دادگەکە بەو بڕیارەی رۆڵێکی یەکلاکەرەوەی بینیوە لە قووڵکردنەوە و ئاڵۆزکردنی ململانێیەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی."

رۆژی دووشەممە 23-1-2023، وەزارەتی دادی هەرێمی کوردستان توێژینەوەیەکی فەرسەت ئەحمەد، وەزیری دادی بڵاوكردووەتەوە لەبارەی ناکۆکییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی ناوەند تایبەت بە پرسی نەوت و گاز، بەناونیشانی: "بیۆگرافیای قەیرانی یاسای نەوت و گاز، راستییەکانی دۆکیۆمێنتکراو بۆ مێژوو" لە گۆڤاری گرێبەستی کۆمەڵایەتی بڵاوکردەوە، کە وەزارەتی داد دەری دەکات.

لە توێژینەوەکەدا وەزیری داد بڕیارەکە بە "نەبوو" پۆڵێندەکات و 13 خاڵ وەکو رەخنە و تێبینی لەسەر بڕیارەکەی 15ـی شوباتی دادگەی باڵای فیدراڵی تایبەت بە دۆسیەی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، لە دووتوێی 27 لاپەڕەدا بە زمانەکانی کوردی، عەرەبی، ئینگلیزی خستووەتەڕوو.

هەروەها دەڵێت: "دادگەی فیدراڵی رۆڵێکی یەکلارەوەی گرتووەتە ئەستۆ بۆ قووڵکردنەوە و ئاڵۆزکردنی ململانێیەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و حکومەتی فیدراڵی، هیوادارین دوا بڕیاربێت، کە دەبێت هۆی داخستنی رێگاکانی چارەسەرکردنی قەیران و کێشەکانی عێراق."

رۆژی 15-2-2022، دادگەی باڵای فیدراڵی یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستان ژمارە 22ـی ساڵی 2007 بە "نادەستووری" دانا و بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی دا، حکومەتی هەرێمی کوردستانیش بە رادەستکردنەوەی سەرجەم بەرهەمە نەوتییەکان بە حکومەتی فیدراڵی پابەندکرد.

وەزیری داد ئاماژە بۆ بەڵگەکانی دادگەکە دەکات و دەڵێت: "ئەو بەڵگانەی دادگەی فیدراڵی بۆ بڕیارەکەی ئاماژەی پێداوە ناگاتە ئاستی پەسندکردنی بڕیارەکە وەکو بڕیارێکی دادوەری و بابەتی و بێلایەن، بۆیە بڕیارەکە دوورە لە راڤەیەکی بڕواپێهێنەر کە چوونییەک بێت لەگەڵ بڕیاری مادەکان کە پشتی پێبەستووە لەگەڵ واقیعی یاسایی و مادییەکانی هەردوو سکاڵاکە، کە بەتەنیا پشتی بەستووە بە گوتەی داواکاران وەکو بەڵگەی کۆتایی و بڕێنەرەوە و بەڵگە دۆکیۆمێنتکراوەکانی پێشکێشکراو لەلایەن داوا لەسەرکراوی پشتگوێ خستووە."

وەزیری داد باس لەو دەسەڵاتانە دەکات کە تایبەتە بە حکومەتی ناوەندی و دەڵێت: "دەستوور سیاسەتی نەوت و گازی بە بڕگەیەکی دیاریکراو و مادەیەکی تایبەت دیاریکردووە، کە هیچ پەیوەندییەکی بە مادەی 110ەوە نییە، ئەویش مادەی 112یە کە داوا دەکات داڕشتنی سیاسەتی نەوت و گاز لەلایەن حکومەتی فیدراڵی و هەرێم پێکەوە بێت، بەمجۆرەش بە یەکێک لە تایبەتمەندی و دەسەڵاتە هاوبەشەکانی نێوان دەسەڵاتی فیدراڵی و هەرێمەکان و پارێزگاکان دادەنرێت کە لە هەرێمێکدا رێکخراو نین. بۆیە دەقەکە روونە و پێویستی بەکۆشان و لێکدانەوە نییە، پشتگوێخستنی بە راشکاوی جێگەی سەرسوڕمانە."

وەزیری دادی هەرێمی کوردستان رەخنە لەوەشدەگرێت کە دادگەکە دوو بابەتی تێکەڵ کردووە و رێکخستنی بازرگانی نێوخۆیی خستووەتە نێو بابەتەکە بەبێ هەبوونی هیچ یاسا و پشتگیرییەکی یاسایی.

پێیشیوایە دادگە لە بڕیارەکەیدا چاوپۆشی لەیاسای دانراو لەلایەن ئەنجوومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە 19ـی ساڵی 2013ـی هەموارکراوی یاسای پارێزگا رێکنەخراوەکان لەهەرێمێکدا ژمارە 21ـی ساڵی 2008، کردووە.

لە چوارچێوەی توێژینەوەکەیدا، وەزیرەکەی حکومەتی هەرێمی کوردستان ئاماژە بۆ ئەوەش دەکات، "دادگەی باڵای فیدراڵی بڕیاری پێشینەیەکی دادوەریی زۆر مەترسیداری داوە، کە بریتییە لە مانەوەی یاسا کۆنە ناکۆکەکان لەگەڵ بڕیارەکانی دەستوور تاوەکو ناکۆتا، دوای ئەوەی پشتی بەیاسای رێکخستنی وەزارەتی نەوتی ژمارە 101ـی ساڵی 1976 و یاسای سامانی هایدرۆکاربۆنی ژمارە 84ـی ساڵی 1985 بەستووە و چاوپۆشی لە مادەی 13ـی دەستوور کردووە، کە بەیاسای بەرز و باڵا دەزانرێت."

هەر لەبارەی بڕیارەکەی دادگەی باڵای فیدراڵیی عێراق، وەزیری داد دەڵێت: "بابەتێکی گرنگی پشتگوێ خستووە، ئەویش بریکاری داوا لەسەرکراو، کە وەزیری سامانە سرووشتییەکانە لە حکومەتی هەرێمی کوردستان داوای پووچەڵکردنەوەی داوانامەی کردووە لە دانیشتنی دادبینیی لە رۆژی 17-1-2022، لەبەر ئامادەنەبوونی داواکار یان بریکارەکەی."

رۆژی 15ـی شوباتی 2022، لەسەرووبەندی تووندبوونی ناکۆکییەکانی نێوان شیعەکان لە دوای هەڵبژاردنەکەی 10ـی ئۆکتۆبەری 2021، دادگەی باڵای فیدراڵی دژی دۆسیەی نەوت و گازی هەرێمی کوردستان بڕیاری دەرکرد و دوای بڕیارەکەش سەرۆکایەتییەکانی هەرێمی کوردستان وەڵامییان دایەوە و بڕیارەکەیان بە "نادەستووری" ناوبرد.

فەرسەت ئەحمەد لە درێژەی توێژینەوەکەیدا دەڵێت: "مەرجی بەرژەوەندەی و ناکۆکی لە داواکەدا نەبووە.. هیچ بەرژەوەندییەکی دیار و بەرجەستە و بەدیهاتوو یاخود گریمانەی بەدیهاتنی بکرێت نییە، زەرەرمەندی مادەی یاخود مەعنەوی نەبووە لە یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستان، ئەوەی بۆی دیاریکراوە بەهۆی هەبوونی ئەم یاسایە کەمی نەکردووە و بەهەڵوەشاندنەوەشی زیاد ناکات."

وەزیری دادی هەرێمی کوردستان پێیوایە، بەرهەمهێنانی نەوت لەلایەن هەرێمی کوردستانەوە نەک بارگرانی، بەڵکو بووەتە کەمکردنەوەی قورسایی لەسەر بودجەی عێراق و دەڵێت: ئەگەر نەوت و گازی هەرێمی نەبایە، دەبووایە مانگانە حکومەتی عێراق یەک ترلیۆن و 200 ملیار دینار بۆ هەرێمی کوردستان بنێرێت.

فەرسەت ئەحمەد لە توێژینەوەکەیدا لە چەندین شوێن ئاماژە بۆ یاسا بەرکارەکانی عێراق و کاریگەرییەکانی بڕیارەکە دەکات و دەڵێت: "دادگە مامەڵەی لەگەڵ بابەتی دەرەوەی بابەتی دۆسیەکە و زانیارییەکانی دەرەوەی بازنەی لێکۆڵینەوەی دادگە کردووە کە لە رێگەی سۆشیاڵمیدیاوە بۆ مەبەستی سیاسی بڵاوکراوەتەوە بۆ پەردەپۆشکردنی سیاسەتی حکومەتی فیدراڵی بە راگرتنی پشکی هەرێمی کوردستان لە ساڵی 2014ەوە و پارەدارنەکردنی هەرێمی بەو شێوەیەی کە لەسەری رێککەوتوون و رەتکردنەوەی پارەدارکردنی دارایی هەرێم بەجۆرێک کە دەستەبەری خەرجکردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان لەکاتی خۆیدا بکات، ئەمەش پابەندبوونێکە دەکەوێتە سەر حکومەتی فیدراڵی.. بەو پێیەش دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێکردن و پڕەنسیپی جیاکردنەوەی دەسەڵاتەکانی تێپەڕاندووە و دەسەڵاتێکی گرتووەتەبەر کە بۆ خۆی ناگەڕێتەوە."

وەزیری داد لە توێژینەوەکەیدا دەڵێت، دادگەکە بە بەرکردنی بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی یاسای نەوت و گازی هەرێمی کوردستان ژمارە 22ـی ساڵی 2007 دەسەڵاتی خۆی تێپەڕاندووە و دەشڵێت: "دەبووایە بڕیار بدات کە یاساکە نادەستوورییە نەوەک هەڵوەشاندنەوەی. چونکە هەڵوەشاندنەوەی کردەیەکی پەیوەست بەیاسادانانە و پەیوەستە بەو لایەنەی یاساکەی دەرکردووە کە پەرلەمانی کوردستانە." کە پێیوایە، "ئەوە وەرگرتنەوەی مافی یاسادانانە لە هەرێمی کوردستان کە بە دەستوور دانی پێدانراوە بۆ دەسەڵاتەکانی هەرێمی کوردستان."

لە کۆتایی توێژینەوەکەیدا، وەزیری داد دەڵێت، "بڕیارەکە وەکو نەبوو هەژمار دەکرێت بەو پێیەی هیچ پاڵپشتییەکی دەستووری و یاسای نییە وەکو ئەوەی لە فیقه و قەزا هیچ جۆرە شوێنەوار و دەرئەنجامێکیان لەسەر دروست نابێت."