کورد و هەرێمی کوردستان لەبەردەم سی رۆژی سەختی مانگی ئەیلولدا

د. موئمین زەڵمی 

-

چاوەکان لەسەر پەیوەندی هەولێر-بەغدان و هێشتاش پرسی گەورە و خەمی گەورەی خەڵک بودجە و موچەی فەرمانبەرانە و بەغداش لە تاو سەرئێشە و گەندەڵی و چاوسوورکردنەوە بەردەوامەکان و کوڵەفیت و قاچوقوچی ئاغازادەکان دەستی دەستی بە نوێنەرانی حکومەتی هەرێم دەکات و ڕەوشەکە لە ئاڵۆزی بەردەوامدایە.

هەرێمی کوردستان لە بیست ساڵی ڕابردوودا هەرگیز پەیوەندییەکانی لەگەڵ بەغدا هێندەی ئێستا ناجێگیر نەبوون و هێندەش پێویستی بە پەیوەندییەکی جێگیر نەبووە، هەروەک دەسەڵاتی هەرێم، لە ماوەی ئەم بیست ساڵەدا زۆر دەرفەتی گرنگیان هاتەپێشەوە کە پەیوەندی هەولێر-بەغدا لە تاکتیکەوە بگوازنەوە بۆ ستراتیج و لە ئاستی حزبی و شەخسییەوە پەیوەندییەکان بکەنە فەرمی و حکومی و حزبەکانیان و خەڵکەکەش تووشی ئەم سەرئێشانەی ئەم رۆژانە نەکەن، بەڵام هەڵپەی پارەی زۆر و قەپاڵی گەورەی خۆتێرکردن و خۆپڕکردن بەرچاوی سیاسەتکارانی ئەم هەرێمەی گرت و ئاڕاستەکان هێندە بە شێواوی شەن کران دۆخەکەیان بە ئاقارێکی تەواو خراپ گەیاند.

نەگبەتی کورد و هەرێمی کوردستان هەر ئەوەندە نیە کە گرفتی ناوخۆیی وخیانەتی ناوخۆیی و شەڕی ناوخۆیی و نالەباری ناوخۆیی یەخەی بەرنادات، بەڵکو دراوسێ و حوکمڕانانی هەر چوار وڵاتەکەش (کە کوردستانیان بەسەردا دابەشکراوە) لە شەڕی سارد و ناکۆکی بەردەوام و ناتەبایی هەمەچەشندان و ئەمەش زیاتر دۆخەکەی بۆ کورد ناسازتر کردووە و خۆی واتەنی (قوڕەکەی زیاتر خەست کردووەتەوە).

لە ئێستادا ئاڕاستەی سیاسی ناوچەکە بەرەو نالەبارییە و هەریەک لە ئێران و تورکیا لە هەوڵی جێکردنەوە و جێگیرکردنی زۆرترین بەرژەوەندی و زۆترین کاریگەری خۆیاندان لە عێراق و سوریادا، لەگەڵ ئەوەشدا خاڵی تۆخکراوە (پرسی کورد)ە و ناتەبایی و نالەباری دۆخی ناوخۆییش وایکردوە کە قوربانی سەرەکی هەر کورد بێت.

کۆماری ئیسلامی ئێران لەگەڵ بەردەوامیی هەژموونی مەزهەبی و تائیفی خۆی لەسەر عێراق و حزب و حکومەت و هەڵبژاردن و سێکتەرە جیاوازەکاندا لە دوو دەیەی ڕابردوودا، ئێستا زیاتر خاڵەکانی خۆی لە رێککەوتنە ئەمنی و ئابوورییەکانیدا لەگەڵ عێراق تۆختر دەکاتەوە، لە لایەکەوە تەواوی قەرزەکانی خۆی لە حکومەتی عێراقی وەرگرتووەتەوە و لە تازەترین لێدوانیدا ئەمیرحسین عەبدولاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران دانبەوەدا دەنێت کە لە ئێستادا نەک تەنها لە عێراق بەڵکو ئێران هەموو قەرز و پارە بلۆککراوەکانی خۆی لە تەواوی وڵاتان وەرگرتووەتەوە. لە لایەکیتریشەوە چاوی لە رێککەوتنە ئەمنییەکەیەتی لەگەڵ بەغدا بۆ چەکداماڵینی هێز و گرووپە چەکدارییەکانی کۆمەڵە و دیموکرات و کۆتاییهێنان بە چالاکی سەربازی و پارتیزانی ئەو هێزانە لە سنورەکانی هەرێمی کوردستان بۆ سەر سەربازگە و پاسدارەکانی کە هەمیشە ئەم هێزانە مەترسی بوون بۆسەر گیانی پاسەوان و هێزە سنوورییەکانی ئێران.

هەرچی تورکیاشە چاوی لە پارەکانی عێراقە، ئەمە لەو بیرکردنەوە ئابوورییەی ئەردۆگان و سیاسەت و ستراتیجی پاش هەڵبژاردنی رابردووەوە بە روونی دەردەکەوێت، هاوکات ئەنقەرە لەهەر چوار ئاستی (سیاسەتی حومکڕانی، سیاسەتی ئاسایش، سیاسەتی وزە و سیاسەتی ئاو)دا چاوی لە سەپاندنی دێڕبەدێڕی بەرژەوەندییەکانی خۆیدایە لە رێککەوتنێکدا لەگەڵ بەغدا و کوردیش موهرەیەکی جوڵاوی بەردەستی هەردوولایە بۆ دەستلەیەخەدان و دەستشکاندنەوەی یەکتر یان تەوقە و باوەشێکی سیاسی. بۆ ئەم مەبەستەش سەردانی یەکلەدوایەکی وەزیرانی وزە و بازرگانی بە دوای سەردانە جەنجاڵ و پڕ چالاکییەکەی هاکان فیدان-وەزیری دەرەوەی تورکیا بۆ بەغدا و هەولێر رەنگی داوەتەوە و چاوەڕوان دەکرێت لە سەردانە چاوەڕواننکراوەکەی رەجەب تەیب ئەردۆگان بۆ بەغدا و بەسرە و هەولێر تورکیا زیاتر لە ئامانجەکەیە خۆی کە (پارە)یە نزیک بکاتەوە. هاوکات زیادکردنی هێرشە درۆنییەکانی بۆ سەر ئۆتۆمبێل و فەرماندە و ئەندامان و دۆستانی پەکەکە لە هەرێمی کوردستان و رۆژئاوای کوردستان لە چەند مانگی ڕابردوودا تورکیای وەیلانی بەدەستهێنانی رەزامەندی بەغدا و دیمەشق کردووە بۆ بڕینی قردێلەیەکیتری بەرژەوەندییەکانی لەگەڵ عێراق و سوریا.

ئەگەر وردتر سەیری وێنەکە بکەین دەبینین کە هەر یەک لە ئێران و تورکیا بەرژەوەندی جیاوازی خۆیان لە عێراقدا زەنگەنهارە دەکەن و لە خوڵەپۆتێی سیاسەت و حوکمڕانی عێراقدا بە دوای زمڕوتە مێژووییەکانی خۆیاندا دەگەڕێن. 

بۆیەش سی رۆژی داهاتووی ئەیلول لە مانگە قورس و سەختەکانی بەردەم کورد و هەرێمی کوردستانە و چاوەڕوان دەکرێت بەرزو نزمی و کەوتن و هەستانەوەی پەیوەندی ئێران-عێراق، تورکیا-عێراق، ئێران-تورکیا، تورکیا-سوریا و عێراق-سوریا ئاڕاستەی سیاسەت و تێگەشتنە سیاسییەکان بۆ دۆخی ناوچەکە خێراتر بگۆڕن و کورد و هەرێمی کوردستانیش لە مەدخەلی ئەو ئاڵۆزییانەدان، چونکە کۆبوونەوە ئەمنییە بەردەوامەکانی عێراق و سوریا لە لایەک و ئێران و عێراق لە لایەکیترەوە و جوڵە و سەردان و کۆبوونەوە بەردەوامەکانی سەرانی تورکیا و ئێران لە ناوچەکەدا دەرخەری ئەوەیە کە لە (سیاسەتی دراوسێیەتی ئێران) و لە (سیاسەتی فرەچەشنی و فرەناوچەیی تورکیا)دا ئاماژەی ئەرێنی بۆ پەیوەندی و پێگەی کورد و هەرێمی کوردستان ناخوێنرێتەوە، بۆیەش کوردستان لەبەردەم پابەندکردنێکی فراوانتردا دەبێت و چاوەڕوان ناکرێت بە زوویی پەیوەندی هەولێر-بەغدا بگاتە ئاستێکی دڵخۆشکەر وەک ئەوەی بانگەشەی بۆ دەکرێت و هەواڵی موچە و قووتی خەڵکی کوردستانی پێدادەرێژرێتەوە.